ضیاءالدین بَرَنی
(1286– 1359)
ضیاءالدین بَرَنی سیاست‌دان، تاریخ‌‌دان، کارگزار و مشاور سیاسی مسلمان در دوره سلطنت دهلی در دربار محمد بن تغلق بود. او در دهلی تولد یافت و در مدرسه های مذهبی به آموحتن علوم پرداخت. برنی در کتاب معروف ” فتوای جهانداری” به شهرت رسید و وارد حوزه سیاست شد.
این دانشمند سیاسی شبه‌قاره مانند کاتیلیا- هم‌شهری دوره باستان خود به بقای دولت می‌کوشید. از این جهت، به سلطان محمد تغلق موعظه می‌کرد تا برای بقای خود در قدرت از ارزش‌های اخلاقی و اسلامی استفاده موثر کند. برنی همچنان یک استراتیژیست هشیار بود و در بقای دولت، در کنار بیداری سلطان، همچنان باور داشت که دولت باید همیشه یک ارتش فعال و غیر کاهل داشته باشد تا بواسطه آن در روزگار صلح به‌صورت ناگهانی در برابر تهاجم احتمالی غافل‌گیر نشود.
به ضیاءالدین برنی منبع مشروعیت دولت الهی است و سلطان سایه خدا در زمین است. نظریه “ظل الهی” که قبل از او نیز در میان دانشمندان سیاسی مسلمان مطرح شده بود. بنابراین، از نظر او در راس دولت سلطان قرار دارد که مبتنی بر شریعت اسلام باید حکومت کند.
در کتاب فتوای جهانداری، برنی زیر عنوان “هدایات و پندها” به سلطان یک سلسله کدهای رهنمودی ارایه کرده است تا بر اساس آن، حاکم قادر به اداره یک دولت موفق باشد. این پندها شامل آمادگی سلطان در برابر دشمنان بیرونی او همچنان است.
حاکم در اندیشه بَرَنی مانند شهزاده ماکیاولی از هر نوع کیفیت و مهارت سیاسی برخوردار است. او در کتاب معروف خود به این کیفیت و مهارت اشاره کرده است، اما مثل شهزاده ماکیاولی دو رویه نیست. یعنی حاکم مورد نظر برنی از ارزشها استفاده بهینه کرده و از عاقبت امور خود در هراس باشد که مورد مواخذه خدا قرار می‌گیرد.
برای مطالعه بیشتر:
- رتن، رام و تیاگی، ریچی. تفکر سیاسی هند. دهلی نو: انتشارات اگروال، 1990.
- مهتا، وی. آر. بنیاد های تفکر سیاسی هند. دهلی نو: مانوهار، 1992.
