فریده گلالی، با نام هنری استاد مهوش، در ۴ ثور/اردیبهشت سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی در گذر علی‌رضاخان شهر کابل، در خانواده‌ای اهل کار و پیشه چشم به جهان گشود. او از همان اوان کودکی، صدای گیرا، روح هنردوست و طبعی لطیف داشت؛ ویژگی‌هایی که سرانجام او را به یکی از ماندگارترین چهره‌های موسیقی افغانستان مبدل ساخت.
آموزش‌های ابتدایی و متوسطه‌اش را در کابل به پایان رساند و به‌تدریج، استعداد نهفته‌اش در عرصه‌ی موسیقی نمایان شد. با وجود فضای مردسالارانه و دیدگاه‌های محدودکننده نسبت به حضور زنان در هنر، فریده با همت بلند و حمایت بی‌دریغ همسرش، فاروق نقش‌بند، گام در راه پرچالش آوازخوانی نهاد. نقش‌بند، نه‌تنها همراه زندگی، که نخستین مشوق و تکیه‌گاه هنری او بود.
در سال ۱۳۴۷ هجری خورشیدی، نخستین آهنگ او از ساخته‌های استاد خیال، از رادیو افغانستان پخش شد. تخلص «مهوش» نیز توسط استاد خیال برایش برگزیده شد. استقبال بی‌نظیر مردم از صدای او، موجب شد که آهنگ‌های دیگری را نیز در رادیو و سپس در تلویزیون ملی افغانستان اجرا و ثبت کند.
در دوران ریاست جمهوری محمد داوود خان، فریده مهوش به‌عنوان نخستین زن افغانستان به دریافت رسمی لقب “استاد” از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ نایل آمد؛ افتخاری بزرگ که نام او را با حروف زرین در تاریخ موسیقی کشور نگاشت.
صدای مهوش در کنار استعداد ذاتی، زیر سایه‌ی تعلیم و هدایت چهره‌های برجسته‌ای چون استاد نبی‌گل، استاد محمد حسین سرآهنگ، استاد محمد هاشم محمود (چشتی)، استاد نی‌نواز و به‌ویژه استاد حفیظ‌الله خیال پرورش یافت؛ کسانی که هرکدام درخشش ستاره‌ای در آسمان موسیقی افغانستان بودند.
استاد مهوش خود نیز در قامت یک آموزگار، هنرمندان جوانی چون حشمت‌الله احسان‌مند، شجاع پوپل‌زی و حوریه عزیز را آموزش داد و بر نسل تازه‌ای از هنرمندان تاثیر گذاشت.
استاد مهوش در کارنامه‌ی هنری‌اش، تجربه‌ی هم‌خوانی با برخی از نام‌آورترین هنرمندان کشور را دارد؛ از جمله: استاد محمد حسین سرآهنگ، استاد یعقوب قاسمی، استاد موسا قاسمی، استاد فضل احمد نی‌نواز، استاد بیلتون، استاد الطاف حسین، استاد وحید قاسمی، زنده‌یاد احمد ظاهر، احمد ولی، فرهاد دریا، وحید زلاند، ژیلا، ناهید، افسانه، سیما ترانه و چند هنرمند برجسته‌ی هندی.
استاد مهوش طی بیش از نیم قرن فعالیت هنری، موفق به دریافت ده‌ها نشان، مدال و سپاس‌نامه از نهادهای معتبر داخلی و بین‌المللی شده است. از جمله افتخارات برجسته‌ی او می‌توان به مدال طلا از سوی محمد ظاهرشاه، پادشاه وقت افغانستا، مدال هنرمند شایسته‌ی فرهنگ، مدال خدمت، دریافت سی‌دی طلایی از یونسکو در پاریس، جایزه‌ی جهانی آسیا-پسیفیک از شبکه بی‌بی‌سی، جایزه‌ی بین‌المللی «جنس جپلن» از کشور ایتالیا، سپاس‌نامه از سازمان ملل متحد، لقب افتخاری «اُم‌کلثوم افغانستان» از وزارت اطلاعات و فرهنگ فرانسه و لقب «آوازخوان ملی» از تلویزیون خصوصی افغان اشاره کرد. افزون بر این، استاد مهوش مورد تقدیر نهادهای هنری و فرهنگی کشورهای مختلف جهان نیز قرار گرفته و نامش در تاریخ موسیقی افغانستان با افتخار ثبت شده است.
استاد مهوش در سال‌های اخیر، آلبوم‌هایی چون: سی‌دی رادیو کابل، غزل افغانی، صدای روح، جانانه، دنیای فانی، عشق جاودان و دیگر آثار را به بازار عرضه کرده است. او همچنین برای معرفی موسیقی افغانستان به جهان، به پنج قاره سفر کرد و کنسرت‌هایی درخشان برگزار نمود.
استاد مهوش در بیش از پنجاه سال فعالیت پیوسته، بیش از ۱۵۰۰ آهنگ در آرشیف رادیو و تلویزیون ملی افغانستان ثبت کرده که بخشی گرانبها از حافظه‌ی موسیقایی کشور را شکل می‌دهند.
وی اکنون در ایالت کالیفرنیای آمریکا اقامت دارد و با وجود گذشت سال‌ها، همچنان مورد احترام و علاقه‌ی مردم افغانستان و علاقه‌مندان موسیقی است.
