سیدالوزراء و قوام‌الدین، ابوالحسن علی بن اسحاق معروف به خواجه نظام‌الملک طوسی، نویسنده، دانشمند و وزیر نامدار حکومت سلجوقیان است. خواجه در سال ۴۰۸ هجری در طوس از توابع نیشاپور در خراسان تولد شد و برای کسب دانش به بلخ رفت. او نزد ابوالحسن علی وخشی بلخی دانش عالی فراگرفت. نظام‌الملک هم‌چنان در دورۀ حکومت ابوعلی بن شاذان، از امرای غزنوی در بلخ در دیوان او شروع به‌کار کرد. اما پس از مدتی با سلجوقیان پیوست و نزد آلپ ارسلان و ملک‌شاه وزیر اعظم شد. خواجه را می‌توان بنیان‌گذار مدرسه‌های جدید در بلاد اسلامی دانست. او در بلخ، مرو، نیشاپور، هرات، اصفهان و دیگرجاها نظامیه‌هایی تأسیس کرد که نظامیۀ بغداد مشهورترین آن است. هم‌چنان دانشمندان بزرگ خراسان مانند امام جوینی، امام غزالی و عمر خیام را در این نظامیه‌ها گماشت. دانشمندان معروفی از این نظامیه‌ها فارغ گشتند که رشیدالدین وطواط بلخی از فارغان نظامیه بلخ بود. درکنار امور حکومتی، نظام‌الملک خود نویسنده بود و کتاب معروف «سیاست‌نامه» را به‌رشته تحریر در آورد. سرانجام، این خواجۀ بزرگ در سال ۴۸۵ هجری در هنگام سفر حج در کرمانشاه توسط مخالفان به قتل رسید و در اصفهان به‌خاک سپرده شد.
