پرویز ناتل خانلری در ۲۹ اسفند ۱۲۹۲ هجری خورشیدی در تهران در خانواده‌ی مازندرانی با پیشینه‌ی دیوانی زاده شد.
پرویز نام کوچک خانلری را از لقب جدش خانلرخان برگرفت و به پیشنهاد پسرخاله اش، نیما یوشیج، «ناتل» نام شهر قدیمی در مازندران را به نامش افزود.
خانلری آموزش ابتدایی خود را در مدارس سن لویی و آمریکایی تهران و دبیرستان ثروت گذراند. او در ۱۵ سالگی وارد دارالفنون شد و به تشویق بدیع‌الزمان فروزانفر، رشته ادبی را انتخاب کرد. سپس به دانشسرای عالی رفت و در سال ۱۳۱۴ هجری خورشیدی مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد. او سپس در نخستین دوره‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و موضوع پایان‌نامه‌اش را با عنوان “تحول غزل در شعر فارسی” به راهنمایی ملک‌الشعرا بهار به انجام رساند. خانلری سپس به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت و کرسی “پیشینه زبان فارسی” را تأسیس کرد و تا سال ۱۳۵۷ آن را تدریس نمود.
خانلری همچنین از بانیان مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران و بنیانگذار مجله “سخن” بود که نقش مهمی در معرفی نویسندگان و شاعران جدید ایفا کرد. او همچنین دستور زبان فارسی و تاریخ زبان فارسی را نوشت که از آثار مرجع در این زمینه‌ها به شمار می‌روند.
خانلری علاوه بر فعالیت‌های علمی، در حوزه‌ی سیاست نیز فعال بود. او مدتی معاون وزارت داخله و سپس سناتور انتصابی مازندران بود. در دوران وزارت فرهنگ، طرح سپاه دانش را پیشنهاد و اجرا کرد. او همچنین ریاست بنیاد فرهنگ ایران را بر عهده داشت و در این بنیاد بیش از ۳۰۰ کتاب منتشر کرد که بیشتر آن‌ها متون و پژوهش‌های ادبی و تاریخی بودند.
از مهم‌ترین آثار خانلری به عنوان ادیب، زبان‌شناس، شاعر و نویسنده برجسته می‌توان به “دستور زبان فارسی”، “تاریخ زبان فارسی”، و “فرهنگ تاریخی زبان فارسی” اشاره کرد. همچنین مجموعه شعر “ماه در مرداب” و مثنوی بلند “عقاب” از جمله اشعار معروف او هستند. خانلری با آثارش تأثیر عمیقی بر زبان و ادبیات فارسی گذاشت و به عنوان یکی از چهره‌های برجسته ادبیات معاصر زبان فارسی شناخته می‌شود.
خانلری در اول سنبله/ شهریور 1369 هجری خورشیدی پس از ۷۶ بهار زندگی، در تهران چشم از جهان بست.
روانش شاد و یادش گرامی باد!
