ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی، معروف به حکیم سنایی، در سال ۴۷۳ هجری قمری در غزنه زاده شد. در آغاز، او شاعری درباری بود و در مدح سلاطین غزنوی شعر می‌سرود. در این دوره، بسیاری از اشعار او در ستایش حکام و درباریان سروده شد. اما پس از گذشت زمان و دگرگونی در اندیشه‌هایش، از دربار کناره گرفت و به نقد اجتماعی و مسائل اخلاقی روی آورد. سرانجام، گرایش‌های عرفانی در او تقویت شد و او را به یکی از پیشگامان شعر عرفانی فارسی بدل ساخت.
زندگی سنایی را می‌توان به سه دوره‌ی متفاوت تقسیم کرد: در دوره‌ی نخست، او شاعری درباری بود که در ستایش و هجو حکام شعر می‌سرود. در مرحله‌ی دوم، با آگاهی از بی‌عدالتی‌های اجتماعی، به نقد فساد درباریان و وضعیت جامعه پرداخت و در نهایت، سنایی به زهد و عرفان گرایش پیدا کرد و از دنیا و دربار کناره گرفت.
تحول فکری او زمانی آغاز شد که در غزنه با فردی به نام لای‌خوار روبه‌رو شد. لای‌خوار، که به بی‌پروایی و گسستن از تعلقات دنیوی شهرت داشت، با سخنانش سنایی را از خواب غفلت بیدار کرد. این دیدار، نقطه‌ی عطفی در زندگی سنایی بود و باعث شد که او از تعلقات مادی و مدح سلاطین دست بکشد و به سلوک عرفانی روی آورد.
سنایی پس از این تحول، سال‌ها در شهرهای خراسان، از جمله بلخ، هرات و نیشابور، به سفر و جست‌وجوی حقیقت پرداخت. او همچنین به حج رفت که تأثیر عمیقی بر زندگی و اشعارش گذاشت. پس از بازگشت، به‌کلی از زندگی درباری کناره گرفت، در سرخس به ریاضت و زهد مشغول شد و آثار مهمی در زمینه‌ی عرفان و تصوف نوشت.
حکیم سنایی غزنوی یکی از بزرگ‌ترین شاعران و صوفیان سده‌های پنجم و ششم هجری قمری است. او را می‌توان از بنیان‌گذاران شعر عرفانی فارسی دانست که تأثیر ژرفی بر شاعران پس از خود، به‌ویژه عطار، مولانا، سعدی و حافظ گذاشت.
اشعار سنایی ترکیبی از تعالیم عرفانی، آموزه‌های اخلاقی و نقد اجتماعی است. او از نخستین شاعرانی بود که مفاهیم عرفانی را به‌طور جدی در شعر فارسی وارد کرد و به نقد فساد اجتماعی و دنیاداری پرداخت.
سنایی آثار ارزشمندی در قالب مثنوی، قصیده و غزل دارد که برخی از برجسته‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- حدیقه‌الحقیقه: یکی از نخستین مثنوی‌های عرفانی فارسی که مفاهیم تصوف و حقیقت‌جویی را بررسی می‌کند.
- سیرالعباد الی المعاد: مثنوی‌ای درباره‌ی معاد و سفر روح انسان به سوی خداوند.
- دیوان اشعار: مجموعه‌ای از قصیده‌ها، غزل‌ها و رباعیات که شامل موضوعات عرفانی، اخلاقی و اجتماعی است.
سنایی در سال ۵۴۵ هجری قمری در غزنه درگذشت و در همانجا در دل خاک سپرده شد. زندگی و آثار او همچنان الهام‌بخش شاعران و اندیشمندان است. او نه‌تنها در عرصه‌ی ادبیات فارسی، بلکه در حوزه‌ی عرفان اسلامی نیز نقش برجسته‌ای ایفا کرد و نامش در تاریخ ادب و تصوف فارسی جاودانه ماند.
