محمدجان شکوری بخارایی در ۷ عقرب/آبان سال ۱۳۰۵ هجری خورشیدی در شهر بخارا زاده شد. او در خانواده‌ای اهل ادب و فرهنگ پرورش یافت و از همان کودکی با شعر و کتاب انس گرفت. دوران آموزش ابتدایی را در زادگاهش گذراند و پس از آن همراه خانواده به دوشنبه تاجیکستان رفت. در آن زمان، دسترسی به کتاب‌های فارسی بسیار دشوار بود، زیرا بیشتر نسخه‌های خطی و چاپ سنگی، به‌ویژه آثار دینی، پس از انقلاب‌های ۱۹۱۷ و ۱۹۲۰ مصادره یا نابود شده بودند. او بعدها در یادداشت‌هایش نوشته است: «در کتابخانهٔ دوشنبه کتاب روسی بسیار بود، ولی از بس که هنوز چندان روسی نمی‌دانستم، بسیار می‌خواندم و کم می‌فهمیدم.»
شکوری تحصیلات عالی خود را در رشته زبان و ادب فارسی ادامه داد و به‌تدریج در شمار استادان و پژوهشگران برجسته این حوزه قرار گرفت. او بیش از هفتاد سال در شهر دوشنبه زیست و زندگی خود را وقف پژوهش، آموزش و پاسداری از زبان و فرهنگ پارسی کرد. سال‌ها در نهادهای علمی تاجیکستان تدریس نمود و به عضویت فرهنگستان علوم تاجیکستان درآمد.
بخش مهمی از پژوهش‌های او به تاریخ زبان و ادبیات پارسی در فرارود اختصاص داشت. شکوری تغییر خط در تاجیکستان را از بزرگ‌ترین آسیب‌های فرهنگی قرن دانسته و باور داشت که این دگرگونی، مردم را از گذشته خویش جدا کرد و نوعی گسست تاریخی به‌وجود آورد. او همچنین از سلطه زبان روسی در دوره شوروی انتقاد می‌کرد و با خرسندی از روند «بازگشت زبان مادری» پس از استقلال تاجیکستان یاد می‌نمود. به گفته او: «تا سال استقلال، همه جلسه‌ها به روسی برگزار می‌شد و منصبداران تاجیک نمی‌توانستند در یک جلسه رسمی به تاجیکی صحبت کنند. اما امروز روند از خود شدن زبان مادری در سطح بلند دولتی ادامه دارد و این موفقیت بسیار بزرگ در همین ده پانزده سال اخیر به دست آمده است.»
محمدجان شکوری سال‌های پایانی عمر را با بیماری گذراند و سرانجام در ۲۶ سنبله/شهریور سال ۱۳۹۱ هجری خورشیدی چشم از جهان فروبست. میراث علمی و ادبی او، که در قالب ده‌ها اثر تحقیقی و مقالات پرشمار بر جای مانده است، تا امروز الهام‌بخش پژوهشگران و دوستداران زبان و فرهنگ پارسی در فرارود و فراتر از آن است.
روانش شاد و یادش گرامی باد!
