علی شریعتی در ۲۳ عقرب/آبان ۱۳۱۲ در روستای مزینان، نزدیک به شهر سبزوار، به دنیا آمد. او فرزند محمد تقی شریعتی، روحانی برجسته و فعال در مسائل اجتماعی بود. علی شریعتی از همان دوران کودکی تحت تأثیر پدرش که به‌عنوان یک روحانی مبارز و دگراندیش شناخته می‌شد، رشد کرد.
در سال ۱۳۳۱ هجری خورشیدی، شریعتی برای ادامه تحصیلات دانشگاهی به تهران آمد و در دانشگاه مشهد به تحصیل در رشته ادبیات پرداخت. او سپس به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن پاریس در رشته جامعه‌شناسی و تاریخ تحصیل کرد. در پاریس، شریعتی با نظریات و اندیشه‌های متفکرانی همچون مارکس، فانون، و گرامشی آشنا شد، که تأثیر زیادی بر اندیشه‌های او داشتند.
در دوران تحصیل در فرانسه، شریعتی درگیر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شد و با گروه‌های چپ‌گرا و انقلابی نیز ارتباط برقرار کرد. او در این دوران، به ویژه با مواجهه با تاریخ و فرهنگ اسلامی ایران، به بازخوانی و نقد جریان‌های مختلف فکری پرداخت و به تدریج به فردی شناخته‌شده در محافل فکری و مذهبی ایران تبدیل شد.
پس از اتمام تحصیلات در فرانسه، شریعتی در سال ۱۳۳۹ هجری خورشیدی به ایران بازگشت و به تدریس در دانشگاه مشهد پرداخت. او در دانشگاه مشهد شروع به تدریس جامعه‌شناسی و تاریخ اسلام کرد و در این مدت، تأثیرات بسیاری بر دانشجویان و فعالان سیاسی و اجتماعی گذاشت.
شریعتی به‌ویژه در پیوند دادن مفاهیم دینی با تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه ایران شناخته شد. او به نقد روحانیت سنتی و تفکرات مذهبی مرسوم پرداخته و سعی کرد مفاهیم جدیدی از اسلام اجتماعی و انقلابی را معرفی کند. شریعتی اسلام را به‌عنوان یک دین رهایی‌بخش و ضد استبدادی می‌دید که می‌تواند مردم را از سلطه سیاسی و اجتماعی رهایی بخشد.
آثار دکتر علی شریعتی در زمینه‌های گوناگونی چون تاریخ اسلام، جامعه‌شناسی، فلسفه و نقد دینی جایگاه برجسته‌ای دارند و هر یک بازتابی از نگاه انتقادی، نوگرایانه و تحول‌خواهانه او نسبت به دین و جامعه است. از جمله مهم‌ترین آثار او می‌توان به اسلام‌شناسی اشاره کرد که در آن تاریخ اسلام و زمینه‌های اجتماعی‌اش تحلیل می‌شود، و علل انحطاط مسلمانان که نگاهی جامعه‌شناختی به پس‌رفت تاریخی جوامع اسلامی دارد. شریعتی در آثارش تأکید فراوانی بر آگاهی اجتماعی، انتقاد از سلطه‌گران، و جایگاه زن در جامعه اسلامی داشت. او معتقد بود که اسلام باید از نو بازخوانی شود و از ایدئولوژی‌های استبدادی و عقب‌مانده رهایی یابد.
علی شریعتی در ۲۹ جوزا/خرداد ۱۳۵۶ در سن ۴۳ سالگی به طرز مشکوکی در لندن درگذشت. برخی معتقدند که مرگ او مشکوک بوده و شاید به دلایل سیاسی بوده است، اما هیچ‌گاه مشخص نشد که آیا او به طور طبیعی درگذشته است یا خیر.
