سلطانسالار عزیزپور در ۲۵ میزان/مهر ۱۳۳۷ خورشیدی، در روستای ملاخیل، شهرستان بازارکِ استان پنجشیر به دنیا آمد. او در خانوادهای فرهنگی و اهل مطالعه پرورش یافت؛ پدرش، عبدالرئوف، افسر نظامی و دلباختهی ادب و فرهنگ بود و پدربزرگش، ملا میرانشاه پنجشیری، از علمای فرزانه و اهل دانش زمان خود بود.
سلطانسالار، نخستین آموزشهای دینی را نزد بیبی حاتون در هرات آموخت و سپس در مکتب موفق هرات، مکتب شاهدوشمشیره و دبیرستان امانی (لیسهی نجات) کابل به آموزش پرداخت. در سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی وارد دانشکدهی داروسازی دانشگاه کابل شد، اما فضای پرالتهاب سیاسی آن سالها، مسیر زندگیاش را دگرگون ساخت.
سالار عزیزپور در دوران نوجوانی به شعر و سیاست علاقهمند شد و به محافل فکری چپگرایانه راه یافت. در گروههایی چون «اخگر»، «سرخا» و «ساما» به فعالیت پرداخت. تأثیرپذیری او از آرمانهای عدالتخواهانه، بعدها در شعر و نوشتههایش نمایان شد. نخستین سرودههایش را در همان سالها نوشت و با تشویق استاد واصف باختری، دلگرم به راه خود ادامه داد. نخستین دفتر شعرش را با عنوان «آخرین وخشور» در بهار ۱۳۸۴ هجری خورشیدی منتشر ساخت.
پس از کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷ هجری خورشیدی و آغاز حاکمیت حزب دموکراتیک خلق، تحت تعقیب قرار گرفت و ناگزیر در سال ۱۳۶۲ هجری خورشیدی افغانستان را ترک و به پاکستان مهاجر شد. در پیشاور، به آموزش در دبیرستان استقلال پرداخت. در آن سالها با مطالعهی آثار مارکس، نیچه، هابرماس و سارتر، مواضع فکریاش را بازنگری کرد و از بسیاری از جریانهای سیاسی زمان خود فاصله گرفت.
در سال ۱۳۶۸ هجری خورشیدی به آلمان پناهنده شد و در شهر مونیخ ساکن گردید. در آنجا به نگارش مقالات سیاسی و فرهنگی پرداخت و سردبیری ماهنامههای «رستاخیز» و «رودکی» را بر عهده گرفت. همچنین با رسانههایی چون نشریهی «امید»، «کیهان»، «نقد و آرمان»، «روشنی»، «کاوه»، رادیو «زن» در سویدن و «رادیو دری» در مشهد همکاری داشت.
در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ هجری خورشیدی به افغانستان بازگشت و بهعنوان سخنگو و مسئول فرهنگی و مطبوعاتی کابل بانک فعالیت کرد.
شعرهای سالار عزیزپور، تجربهی تبعید، درد تاریخ، آگاهی اجتماعی و ریشههای هویتی را در خود نهفته دارد. در شعر معروفش با عنوان «هفت نسلم»، شور تبعید، فریاد اعتراض، و پیوندی عمیق با میراث فرهنگی و تاریخیاش، هنرمندانه با زبان امروز درآمیخته است.
سالار عزیزپور از سال ۱۳۸۴ هجری خورشیدی تا کنون آثار متعددی در زمینهی شعر، زبانشناسی و نقد ادبی بهچاپ رسانده است که شامل: آخرین وخشور (۱۳۸۴ – هلند)، خاکستر صدا (۱۳۸۶ – هلند)، بر تن تنای تن (۱۳۸۸ – کابل)، یکدست بیصدا (۱۳۹۱ – هلند)، زندگی صبح قشنگیست (۱۳۹۲ – هلند، نسخهی الکترونیکی)، مسعود در آیینهی شعر (۱۳۸۲ – دهلی) در حوزهی شعر و پارسیستیزی در افغانستان (۱۳۷۹ – پیشاور)، از زبان تا ادب پارسی (۱۳۸۰ – مونیخ)، پژوهشی در گسترهی رَبان (۱۳۸۴ – هلند)، جدال بر سر واژهها (۱۳۹۲ – هلند)، جستارها و نوشتارها (۱۳۷۹ – دهلی)، پنجشیر در آیینهی فرهنگ (۱۳۸۷ – هلند)، روایتی از ما در حدیث دیگران (۱۳۸۷ – هلند)، ادبیات معاصر افغانستان به روایت دیگر (۱۳۸۹ – کابل)، پسا باختری (۱۳۹۲ – هلند، نسخهی الکترونیکی) و پنجرههای ناگشوده (۱۴۰۲ – هلند) در زمینهی زبانشناسی و نقد ادبی و رمان روایتی از رؤیاها تا گزارش صفر (۱۴۰۱ – هلند).
3 پاسخ
نغمهی معنا؛ بازخوانی شعر و موسیقی در آثار سالار عزیزپور
«زخمِ خاموشِ نغمهها؛ نگاهی به آشفتگی و افول موسیقی افغانستان»
در چهار دههی اخیر، موسیقی در افغانستان از مسیر طبیعی رشد و بالندگی خود بازمانده است. این هنرِ لطیف، که در ژرفای فرهنگ و روح مردم ما ریشه دارد، بهتدریج قربانی تحولات سیاسی، جنگهای پیدرپی و حاکمیتهای بیباور شد. در تمام این سالها، هیچ نظامی نگاهی علمی، فرهنگی و انسانمحور به موسیقی نداشت. یا از آن غفلت شد، یا از آن بهعنوان ابزار تبلیغاتی و سیاسی بهره گرفتند. این بیمهری و سوءاستفاده، ضربهای سخت بر پیکرهی هنر موسیقی وارد کرد و سبب شد تا نه مکتب تازهای در موسیقی ما شکل گیرد، نه چهرهای از ژرفای دانش و ذوق برخیزد.
امروز، پس از گذشت این دورانِ سنگین، ما در برابر صحنهای ایستادهایم که در آن، موسیقی به کالایی سطحی و نمایشی فروکاسته شده است. کسانی که نه ریشه در فرهنگ موسیقیایی دارند و نه شناختی از ارزشهای هنری، خود را با هیاهو و امکانات بیرونی بر صحنه تحمیل کردهاند. آنچه آنان عرضه میکنند، نه صدای درونِ یک ملت، بلکه پژواکِ ابتذال و مصرفگرایی است. کنسرتهایی که در خارج از کشور برگزار میشود، در بسیاری موارد بهجای اینکه بازتاب درد و زیبایی مردم ما باشد، به نمایشهای بیمایهای از رقص و هیجان بیهدف مبدل گشته است؛ و موسیقی که روزگاری زبانِ عرفان، اندیشه و عشق بود، امروز در دستانِ برخی به ابزار عیاشی و کسبِ منفعت مادی تبدیل شده است.
در دو دههی اخیر، فضای ظاهراً بازِ فرهنگی در داخل کشور، متأسفانه بستری شد برای آلودهسازی مفهوم موسیقی. بهنامِ هنر، بیهنری ترویج شد؛ بهنام آزادی، بیبندوباری نهادینه گردید؛ و بهنامِ صدای زن، تنفروشی و نمایش مبتذل چهرهی زنانه جایگزینِ خلاقیت و کرامت گردید. همین انحرافات، بهانهای شد برای دشمنان هنر تا موسیقی را به کلی ممنوع کنند، و در سایهی این ممنوعیت، نه ریشههای فساد خشکانده شد و نه روح زیبایی به جامعه بازگشت.
موسیقی، ذاتاً زبان نور و آگاهی است، نه ابزارِ فساد و خوشگذرانی. هرگاه این زبانِ پاک از معنا تهی گردد، جامعه در دو سوی افراط و تفریط میافتد: از یکسو ابتذال و بیاخلاقی، و از سوی دیگر، تحریم و خاموشی مطلق. و این همان تراژدی است که موسیقی افغانستان در نیمقرن اخیر گرفتار آن بوده است.
تصنیفِ عشق و اندیشه؛ سالار عزیزپور در آیینهی شعر و موسیقی
با وجودِ آشفتگیِ فراگیر در صحنهی موسیقی و هنر کشور، هنوز گهگاه از گوشه و کنار، نغمههایی شنیده میشود که جانِ خستهی اهل ذوق را آرامشی دوباره میبخشد. این صداهای اندک، چون جرقههایی در تاریکی، یادآور میشوند که شعلهی هنر در سرزمین ما هنوز بهکلی خاموش نشده است. در میان این چهرههای کمشمار، یکی از نامهایی که به راستی شایستهی درنگ و ستایش است، جناب سالار عزیزپور است؛ شخصیتی که اهل ادب و هنر افغانستان او را بهعنوان منتقد ادبی، شاعر، داستاننویس و تصنیفسازِ اندیشهمند میشناسند.
جناب سالار عزیزپور از آن دسته فرهیختگانی است که مسیر خود را نه از راه آموزش رسمی، بلکه از راه سیر درونی و الهام فطری در راستای موسیقی پیموده است. او شاگرد هیچ مکتب موسیقی نیست، اما شاگردِ احساس و دریافتهای ناب انسانی خویش است. در روزگاری که بسیاری از تصنیفها بیجان و بیپیاماند، او با تکیه بر ذوق طبیعی و آگاهی ادبیاش، توانسته است میان شعر و نغمه پیوندی موزون و معناگرا برقرار کند.
آنچه آثار او را متمایز میسازد، نگاه ژرفِ شاعرانه و حسِ مسئولیت در برابر معناست. او موسیقی را نه ابزارِ تفنن و سرگرمی، بلکه زبانِ بیانِ اندیشه و عاطفه میداند. تصنیفهایی که به قلم او شکل گرفتهاند، نشان میدهند که میتوان با احساس صادق و شناخت ادبی، برای هر آهنگ لباسی درخور و باوقار دوخت؛ لباسی که هم با طنین موسیقی سازگار باشد و هم پیام و اندیشهای در خود داشته باشد.
من بهعنوان کسی که بیش از سه دهه در عرصهی موسیقی زیستهام، با صراحت اذعان میدارم که جناب عزیزپور در کار تصنیفسازی توفیق بسیار خوب یافتهاند. او بهخوبی میداند که شعر در موسیقی باید مانند روح در پیکر باشد: جاری، اما ناپیدا؛ مؤثر، اما بیادعا. وی با حساسیت و درایت، برای هر خواننده و آهنگ، سرودههایی متناسب مینگارد و آن را در اختیارشان میگذارد تا موسیقی از سطحِ نغمه، به سطحِ معنا و پیام ارتقا یابد.
البته روشن است که در نهایت، میزان تأثیرگذاری هر تصنیف، بستهگی به اجرای هنرمند و آوازخوان دارد؛ اما سهمِ جناب عزیزپور در زنده نگهداشتن بُعد ادبی و اندیشمندانهی موسیقی امروز افغانستان، نقشی است که نمیتوان از آن چشم پوشید. او یکی از آن معدود کسانی است که هنوز باور دارند شعر و موسیقی، اگر با صداقت و معنا همراه شود، میتواند صدای وجدان و زیبایی باشد، نه ابزارِ ابتذال و هیاهو.
از جمله فعالیتهای ارزشمند جناب سالار عزیزپور در عرصهی تصنیفسازی، همکاری ایشان با هنرمند جوان و خوشصدا آقای تمیم تابان است. در این همکاری، چند سرودهی پرمحتوا و دلانگیز از جانب آقای عزیزپور برای آهنگهای مختلف تصنیف شده که هریک جلوهای از ذوق لطیف و اندیشهی ژرف او را بازتاب میدهد.
از میان این آثار، میتوان به تصنیف وطندوستانه و پرشکوه «سرزمینِ مهدِ شیران» اشاره کرد که با آهنگسازی هنرمندی از کشور ترکیه کمپوز شده است. این سروده، ترکیبی از احساس ملی و بیان شاعرانه است و با صدای دلنشین تمیم تابان، حال و هوایی باشکوه یافته است.
همچنین سرودهی دیگر ایشان با عنوان «صدا از کوه میجنبد، ز تو نی» با آهنگی دیگر همراه شده و در فضایی با شکوه و پر از احساس، بازتابی از روحِ بیدار و وطندوست شاعر است.
در کنار اینها، جناب عزیزپور دو تصنیف دیگر را نیز در قالب آهنگهای مشهور هندی بازآفرینی کردهاند. نخست، در قالب آهنگ معروف «کبھی کبھی مرے دل میں خیال آتا ہے»، سرودهی لطیف و عاشقانهی او با مطلع «بهارِ عشقِ من و تو، بهار جاوید است» شکل گرفته است؛ و دوم، بر اساس آهنگ دلانگیز «ان آنکھوں کی مستی کے مستانے ہزاروں ہیں»، سرودهی شورانگیز «از مستیِ چشمانت، عالم همه حیران شد» را پدید آوردهاند.
این هر سه اثر، «سرزمین مهد شیران»، «بهار عشق من و تو» و «از مستی چشمانت»، با صدای گرم و سرشار از احساسِ تمیم تابان اجرا شده است؛ جوانی با استعداد و شور هنری که در اجرای خود، صداقت و عاطفه را بهزیبایی درهم آمیخته است. تمیم تابان بیگمان از چهرههایی است که اگر در مسیر هنری خود با تأمل و جدیت گام بردارد، آیندهای درخشان در پیش خواهد داشت.
دوستان و دوستداران شعر و موسیقی میتوانند این آثار شنیدنی را در کانال یوتیوب هنرمند تمیم تابان بشنوند و ببینند؛ آثاری که نشانهای از پیوندِ دوبارهی شعرِ فاخر با موسیقیِ اندیشمند در روزگار ماست.
«پایان بخش اول»
Es ist Literatur, die mit dem Regenbogen der Vorstellungskraft und Sprache Leben rettet.
Mahmood Jafari mit sultan salar azizpour
Mahmood Jafari im Gespräch mit salar azizpour
In der Kultur Wöchentlich
Einführung
Salar Azizpour ist eine der berühmtesten Figuren der persischen Literatur in Afghanistan. Er erlebte die Literatur der Vergangenheit und der Gegenwart gemeinsam und kam aus den Erfahrungen vieler verschiedener Sprachen und Literaturen der heutigen Welt zu unterschiedlichen Ansichten und Gedanken. All diese Erfahrungen fasste er in fundierten Texten zusammen und schuf bleibende Werke. Er lebt seit vielen Jahren außerhalb Afghanistans und veröffentlicht seine literarischen Erfahrungen gelegentlich online. Er versucht, seine universellen Ideale durch Textproduktion zu erreichen. Wir hatten die Gelegenheit, ein kurzes Gespräch mit ihm zu führen.
Der erste Teil des Gesprächs Kultur:
Lieber Meister! Erzählen Sie von literarischen Erfahrungen und dem Leben in der Literatur.
Salar Azizpour: Jedes Buch, das ich geschrieben habe, ist Teil meiner literarischen Erfahrung. Ob diese Texte poetisch oder forschend, erzählerisch, fiktional und literaturkritisch sind. Das andere ist meine indirekte Erfahrung. Ich neige dazu, die Notizen von Autoren zu lesen, insbesondere ihre Tagebücher, und das ist für mich sehr wichtig und eine wirklich wertvolle Erfahrung beim Schreiben. Eine weitere literarische Erfahrung besteht darin, ein Publikum zu haben, für ein Publikum zu schreiben und es im Text und in der Feder zum Fließen zu bringen, auch wenn es sich um ein bestimmtes Publikum handelt. Erfahrung ist sehr wichtig und wertvoll. Über das Leben in der Literatur lässt sich viel sagen und schreiben. Es ist die Vorstellungskraft, die die Sprache aus den Grenzen des Alltags befreit. Sprache und Vorstellungskraft… ist es möglich, ohne Vorstellungskraft und Sprache zu leben? Höhlenmenschen beschäftigten sich auch mit Symbolen und Vorstellungskraft. Es ist vielleicht nicht übertrieben, wenn ich sage, dass die meisten meiner Gedanken und Meinungen durch literarische Symbole (Sprache) dargestellt werden und meinem Leben einen Sinn geben. Hier ersetzt für mich die Literatur alles.
Kultur: Erzählen Sie ein wenig über Ihre schriftlichen Arbeiten und Erfolge. Salar Azizpour: Das erste Buch, das ich geschrieben habe, war „Forschungen und Schriften“. Das Erscheinungsjahr dieses Buches geht auf den 1379. des islamischen Kalenders zurück. In diesen Artikeln und Schriften lesen Sie eine Reihe von Artikeln und Rezensionen. Auch „Antipersische Sprache in Afghanistan“ wird dieses Jahr erscheinen. Ich habe kein Problem damit, beide Bücher zu veröffentlichen. Der Nachdruck beider Bücher erfordert jedoch eine sehr ernsthafte Bearbeitung. Gleichzeitig mit der Veröffentlichung dieser Bücher erschien eine Gedichtsammlung von mir mit dem Titel „Der Letzte Prophet“. Wenn wir die Gedichtübungen überspringen, habe ich in drei parallelen Bereichen geschrieben: Forschung, Kritik, Meinung und persische Sprache. „
Eine andere Interpretation der Zeitgenössisch Literatur Afganistans“; „Forschung zur persischen Sprache“; „Eine Gespräch über die Presse“ und eine Reihe von Gedichtbänden: Asche Geräusch, Bar Tan Tanahe Tan und… All diese Schreiberfahrungen ebneten den Weg für narrative Texte und Romane. Einen Text zu schreiben kann schwierig sein. Das Schreiben von Gedichten, insbesondere Belletristik, erfordert eine bessere Beherrschung der Sprache. Neben dem Schreiben und dem Kennenlernen unterschiedlicher Textarten half das Kennenlernen von Sprachgeschichte, Sprachphilosophie, Sprachstruktur (phonetisch, lexikalisch, syntaktisch und geschrieben), Sprachtheorien, Literatur, Linguistik und Sprachspielen und Ähnlichem. Es hat mir noch mehr geholfen, narrative Texte zu schreiben. Farhang:
Womit haben Sie sich in den letzten Jahren beschäftigt und welche Werke haben Sie insbesondere in den letzten fünf Jahren dem Bereich Literatur präsentiert?
Salar Azizpour: In den letzten fünf Jahren habe ich hauptsächlich Romane (Langgeschichten) und Literaturkritik geschrieben, das Ergebnis ist „Benennst du es selbst“. „auf der anderen Seite des Albtraums und der Erzählung“; „Eine Erzählung Träumen bis hin zu Nullbericht“ und „Ungeöffnete Fenster (eine kritische Annäherung an die Literatur der letzten drei Jahrzehnte)“. Es wird hinzugefügt: Auch „Streit um Worte“ und „nach (Wasif) Bakhtri“ seien in den letzten fünf Jahren entstanden.
Kultur:
Was machen Sie im Augenblick?
Salar Azizpour: Bearbeitung und Druck von ungeöffneten Fenstern (eine kritische Betrachtung der Literatur der letzten drei Jahrzehnte) sowie Anordnung und Zusammenstellung von Gedichttexten und einer Sammlung von Kurzgeschichten in deutscher Sprache.
Kultur: Was sind Ihre literarischen Hauptanliegen?
Salar Azizpour: Der Mensch wurde heute in vielen Schützengräben entwaffnet. Er hat am wenigsten zu verlieren. Die Krise sowie politische und wirtschaftliche Blockaden haben die Kraft der Hoffnung und ihre Flüchtigkeit geschwächt. Es ist Literatur, die den Regenbogen der Fantasie einfängt
Im Westen gibt es keine Neuigkeiten (Gespräch mit Salar Azizpour; zweiter und letzter Teil) Kultur: Wie haben Sie Ihre Beziehung zu Ihrem Publikum gefunden? Salar Azizpour: Auf jeden Fall ist diese Beziehung zwingend. Auch wenn wir an unseren Schatten schreiben. Auf der einen Seite des Textes steht immer das Publikum; Autor, Text und Publikum sind die Seiten dieses Dreiecks. Nach meiner persönlichen Erfahrung ist es wahrscheinlich das Publikum, das sich in mich hineinschreibt; Vielleicht handelt es sich in manchen Fällen um ein besonderes Publikum. Ich kann mir vorstellen, dass wir immer für einen oder mehrere schreiben. In manchen Fällen ist es möglich, diese Brücken und Kommunikationscodes unbewusst zu schaffen, und diese sprach- und textorientierte Funktion verleiht unserer modernen Ontologie eine andere Farbe.
Kultur: Wie untersuchen Sie die Beziehung zwischen Brot und Poesie sowie Brot und Schreiben im Westen?
Salar Azizpour: Obwohl dieses Verhältnis im Westen nicht sehr gut ist. Nicht jeder Schriftsteller hat die Möglichkeit, das Lebensnotwendige durch Schreiben zu decken. Der Markt hat allem seinen Stempel aufgedrückt. Für Persisch sprachige, insbesondere Afghanen, ist es sehr schwierig, ihren Lebensunterhalt mit dem Verfassen literarischer Texte auf Persisch zu bestreiten. Übersetzungsarbeiten fallen nicht in diesen Kreis. Sieben Jahre Übersetzungsarbeit in staatlichen Institutionen und Diensten waren für mich nützlich und ein Job, der mir ein Einkommen verschaffte
Kultur: Wie analysieren Sie die Auswirkungen des Exils auf eingewanderte Dichter und Schriftsteller im Westen?
Sala Azizpour: Wir haben zwei Arten, den Westen zu verstehen; Wissen aus dem Schreiben und Übersetzen und Wissen, das durch Bewusstsein und Leben im Westen erlangt wird. Als Teenager las ich ein Buch mit einem interessanten Titel: (Es gibt keine Neuigkeiten im Westen) Später las ich Jalal Al-e Ahmad Verwestlichung. Nachdem ich mit einem Hintergrund des linken Denkens in den Westen gekommen war, lernte ich Nietzsche und Marx besser kennen. Goethe, Schiller, Kafka und viele andere. Seit mehr als drei Jahrzehnten habe ich im Westen festgestellt, dass der Verlauf des philosophischen, literarischen usw. Denkens einen Niedergang erlitten hat und dass der Niedergang des Denkens von einer vielschichtigen Krise begleitet ist. Durch die Verzögerung dieser Krise hat sie den marginalisierten Menschen und den billigen Arbeitskräften den größten Schaden zugefügt, ihnen weniger Chancen zum Leben gegeben und ihnen die Macht genommen, Texte zu schaffen und zu produzieren, ob sie das wollen oder nicht. Der Einfluss des Westens ist für Einwanderer ganz natürlich. Von der Beeinflussung bis zur Vertrautheit mit westlicher Literatur ist es eine Welt. Durch das Zögern derjenigen, die diesen Grad der Vertrautheit erreichen und ihn institutionalisieren können, werden sie keine Motivation mehr haben, in ihrer Muttersprache zu arbeiten! Vor allem, wenn sie die Hoffnung auf eine Rückkehr zur Sprach- und Literaturgeographie verloren haben. Kultur:
Herr Meister! Vielen Dank, dass Sie uns die Gelegenheit geben, von Ihnen zu hören.
Salar Azizpour: Vielen Dank auch
Übersetzer:Salar Azizpour
يك كهكشان مهر و ماه سپاس!
شمارى از رمانها از قلم افتاده است:
آنسوى كابوس و روايت
نامش را خودت بگذار
گزارش صفر
از مدتى ده سال به اين سو مترجم در دستگاه دولت المان و نهادهاى مدد رسانى براى مهاجران
در كنار اينها سر دبير شوراى نويسندگان افغانستان ( شنا)