سید ضیاءالحق سخا، در ۱۰ اسد/مرداد سال ۱۳۳۰ هجری خورشیدی در هرات چشم به جهان گشود. وی فرزند سید عبدالحق فضلی، مردی ریشه‌دار در سنت، دین و فرهنگ است.
آقای سخا آموزش های ابتدایی و متوسطه را در لیسه سلطان هرات به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیل راهی کابل شد. او در دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه کابل ثبت‌نام کرد و پس از دریافت مدرک لیسانس، وارد عرصه‌ی خدمت اداری و فرهنگی شد. اما آنچه شخصیت او را ماندگار ساخت، نه فقط کار دولتی بلکه دغدغه‌ی مداوم او برای فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی بود.
آقای سخا در طول دوران کاری‌اش در نهادهای مختلف از جمله اداره مرکزی احصائیه کابل، اداره احصائیه هرات و سرانجام به عنوان مستوفی ولایت هرات از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۴ هجری خورشیدی ایفای وظیفه کرد. حضور او در چنین مقام بلندی هیچ‌گاه او را از شعر، مردم و فروتنی جدا نساخت. با آن‌که در عالی‌ترین سطوح دولتی کار می‌کرد، تواضع، ادب و سادگی‌اش زبان‌زد خاص و عام بود.
آقای سخا از همان دوران مکتب به شعر و ادبیات علاقه نشان داد. او خود گفته است که از همان نوجوانی مرتکب “چیزهایی به نام شعر” شده و این علاقه به سرایش تا امروز ادامه داشته است. در کنار سبک‌های نو، کلاسیک، نیمایی و آزاد، استاد سخا در شعر محلی هراتی نیز طبع‌آزمایی کرده و جایگاهی خاص یافته است.
آقای سخا هجده مجموعه شعری به چاپ رسانده که هر کدام بازتابی از احساس، تأمل و نگاه اجتماعی او به زمانه و مردم‌اند. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به این عناوین اشاره کرد: بی‌صدایی صدای دریاهاست، سورنامه‌ی در سوگ، غزلی در باد، بر شاخه‌ی سبز غم عشق، در لحظه‌های آتش و باروت، آی! کاکل به خاک برده، غزل سرخ قناری، غزلی برای گلبانو، غزل تلخ، غزلی در حیرانی، از خط روی سنگ، چهار فصل زشت تقویم، کوکوی تلخ قمری، پری‌جو (مجموعه دوبیتی‌ها به لهجه‌ی هراتی)، پایان ناتمام، برف کاکل (گزیده‌ی غزل‌ها)، لبخند بزن (مجموعه رباعی)، مچاله‌ای از یک تریشه.
از میان آثار او، کتاب پری‌جو جایگاه ویژه‌ای دارد؛ مجموعه‌ای از دوبیتی‌های عاشقانه و طنزآمیز به لهجه‌ی شیرین هراتی که غوغایی در میان علاقه‌مندان شعر محلی به‌پا کرد. آقای سخا در مقدمه‌ی این کتاب با فروتنی به شوخی‌ها، نقدها و حتی مخالفت‌ها پاسخ داده و نشان داد که شعر را تنها برای تحسین دیگران نمی‌نویسد، بلکه چون نفس کشیدن برایش ضروری است.
در طول سال‌های خدمت و آفرینش، او مورد توجه محافل فرهنگی و نهادهای رسمی کشور قرار گرفت. رئیس‌جمهور پیشین، محمد اشرف غنی، به پاس خدمات فرهنگی و ادبی وی، بالاترین مدال فرهنگی کشور را به او اهدا کرد. با این حال، فرهنگیان باور دارند که آقای سخا هنوز آن‌گونه که باید و شاید قدر ندیده است.
پس از فوت دل‌خراش پسر جوانش بر اثر نشئت گاز، خانواده‌اش افغانستان را ترک کردند و او نیز پس از دو سال دوری و فشارهای روحی، در نهایت راهی ایالات متحده امریکا شد و در آنجا ساکن است.
