غلاممحمد محمدی در سال ۱۳۳۳ هجری خورشیدی در ولسوالی عنابه ولایت پنجشیر متولد شد. وی تحصیلات عالی خود را در رشته تاریخ و ادبیات در دانشگاه کابل به پایان رساند و پس از آن بخش عمدهای از عمر خود را به پژوهش، تدریس و نویسندگی اختصاص داد.
محمدی در جریان جنگهای داخلی افغانستان آسیب دید و زخم برداشت، اما این مسائل مانع از فعالیتهای علمی و تحقیقی او نشد. او سالها به تدریس در مکاتب مختلف کابل مشغول بود و نهایتاً از لیسه عالی غلامحیدرخان در منطقه خیرخانه شهر کابل بازنشسته شد.
غلاممحمد محمدی یکی از چهرههای برجسته تاریخنگاری در افغانستان بود که بیش از هفت دهه عمر خود را صرف تحقیق و نگارش کرد. او حدود ۳۱ اثر چاپشده و چاپنشده از خود به یادگار گذاشت که بسیاری از آنها در حوزه تاریخ، فرهنگ، و سیاست افغانستان مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
محمدی در آثار خود به بررسی مسائلی همچون خط دیورند، هویت قومی، زبان فارسی، و استقلال افغانستان پرداخته و با تحلیلهای مستند، به مباحث تاریخی و سیاسی افغانستان نگاهی نقادانه داشت.
محمدی دیدگاههای روشنی درباره موضوعات کلیدی افغانستان داشت و از منتقدان جدی سیاستهای حکومتهای گذشته و مرز دیورند بود. او معتقد بود که سردار محمد داوود خان، اولین رئیسجمهور افغانستان، آزادیهای سیاسی را سرکوب کرد و موجب تضعیف احزاب و مطبوعات شد.
محمدی همچنین بر این باور بود که استقلال افغانستان در دوران معاصر زیر سوال رفته است و کمکهای خارجی باعث شده که حکومت وابسته به کشورهای دیگر باشد.
غلاممحمد محمدی آثار ارزشمندی در حوزه تاریخ و هویت افغانستان به یادگار گذاشت که به تحلیل مسائل قومی، زبانی و مرزی این کشور میپردازد. از جمله مهمترین آثار او میتوان به؛ «ما همه افغان نیستیم»، «دیورند: این دیوار مرگ را به رسمیت بشناسید و دو سوی خط دیورند» و «باتلاق تاریخ معاصر» اشاره کرد که به بررسی پیامدهای مرز دیورند پرداختهاند. همچنین کتاب «تاریخ و تمدن تاجیکان» به هویت تاریخی تاجیکان در منطقه میپردازد و «شکوه و پهنه زبان فارسی» جایگاه و تأثیر این زبان را تحلیل میکند. او در «چرا نوروز را تجلیل نکنیم» به اهمیت فرهنگی نوروز اشاره کرده و در «افغانستان و طمع خام به بلوچستان» و «پشتونستانخواهی، عامل تباهی افغانستان» نقش سیاستهای قومی در بحرانهای افغانستان را بررسی کرده است.
غلاممحمد محمدی به عنوان یک پژوهشگر و تاریخنگار منتقد، تأثیر عمیقی بر روشنفکران و سیاستمداران افغانستان گذاشت. آثار او همچنان مرجع مهمی برای بررسی هویت قومی، مرزهای افغانستان، و تأثیرات تاریخی استعمار در منطقه محسوب میشود.
غلاممحمد محمدی بیش از ۱۰ سال از سرطان رنج میبرد و برای درمان، بیش از ده بار به هند سفر کرد. اما سرانجام در ۵ حمل/فروردین ۱۴۰۲ هجری خورشیدی، بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
روانش شاد و یادش گرامی باد!