ابوحاتم محمد بن حبان در سال ۲۷۰ هجری در بُست در خانواده‌ای از دهگانان دیده به جهان گشود. مقدمات علوم را نزد پدرش و استادان محلی فرا گرفت و در سال ۳۰۰ هجری برای تکمیل دانش خود راهی بلخ و از آنجا به نیشابور و سرزمین‌های مغربی اسلامی شد.
این سفر، سرآغاز دوره‌ای طولانی از مهاجرت‌های علمی او به شهرهای مختلف بود؛ او نزد بیش از دو هزار نفر از مشایخ حدیث بهره گرفت. از استادان برجسته‌اش می‌توان به ابوالعباس حامد بن محمد بلخی در بلخ، ابوبکر دارمی در هرات، ابوالقاسم مقری در ری، و نسائی در مصر اشاره کرد.
او پس از بازگشت به نیشابور در سال ۳۳۴ هجری، به تدریس حدیث پرداخت و شاگردانی چون حاکم نیشابوری و ابن مندة اصفهانی را تربیت کرد.
او مدتی در شهرهای خراسان، از جمله بلخ، سمرقند و نَسا، به منصب قضاوت رسید. امیر ابوالمظفر سامانی بلخی برای او و شاگردانش صفه‌ای در سمرقند بنا کرد. ابن حبان در سال ۳۵۴ هجری در بُست درگذشت و در همان صفه نزدیک منزلش به خاک سپرده شد؛ محلی که بعدها مدرسه‌ای برای شاگردانش شد.
