مرجانه بادغیسی، که عرب‌ها به نام مراجل می‌شناختند، همسر هارون‌الرشید و مادر مأمون‌الرشید بود. او از اهالی بادغیس، از توابع خراسان، بود و در حوالی نیمه اول سده دوم هجری تولد شد.
خانواده مرجانه در دوران خلافت هارون‌الرشید در لشکرکشی‌های اعراب مسلمان به خراسان اسیر و به بلخ مرکز دارالخلافه سرزمین‌های شرقی خلافت منتقل شد. او به عنوان کنیز در دربار بزرگ شد. اما این بانوی خراسانی به دلیل هوش و زیبایی‌اش مورد توجه قرار گرفت و به همسری هارون‌الرشید درآمد.
مأمون به دلیل تربیت و آموزش‌هایی که از مادرش دریافت کرده بود، به علم و دانش علاقه‌مند شد و در دوران خلافت خود به ترویج علم و فرهنگ پرداخت. مرجانه نقش مهمی در تربیت و آموزش مأمون داشت و تأثیر زیادی بر شخصیت و رفتار او گذاشت.
او به عنوان یک زن خردمند و مدبر شناخته می‌شد. او توانست در محیط دربار عباسی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. مرجانه در سال‌های پایانی عمرش در بغداد زندگی می‌کرد و در همان‌جا نیز درگذشت.
