عایشه معروف به عایشه سمرقندی یکی از زنان دانشمند، فقیه و ادیب در اوایل سده هفتم هجری است که در خانواده قاضی سمرقند، یکی از شهرهای بزرگ خراسان، چشم به جهان گشود. او همچنین شاعری شناخته‌شده در روزگار خود بود و در ادبیات زنان به زبان فارسی جایگاهی ویژه داشت.
این بانوی دانا در خانواده‌ای عالم، فقیه و قاضی معروف سمرقند تولد یافت. از این رو، نخستین آموزش‌های خود را نزد پدر در علوم دین، فقه و ادبیات فرا گرفت و در تمام این حوزه‌ها قد علم کرد. به همین دلیل، از او در منابع فقهی و دینی نیز ذکرهایی شده است.
عایشه سمرقندی شاعری توانا بود و حدود پنج هزار بیت از او به یادگار مانده است. اشعار او در اصناف مختلف شعر سروده شده‌اند که در آن‌ها شیوایی و پختگی دیده می‌شود. یکی از مصراع‌های معروف او این است: “بی چشم تو، چشمم به بدخشان ماند.”
عایشه سمرقندی سرانجام در نیمه دوم سده هفتم هجری در شهر خود، سمرقند، از جهان رخت بست و در این شهر به خاک سپرده شد.
