ام جعفر فاطمه معروف به عتابه، دختر محمد بن حسین بن قحطبه، همسر یحیی برمکی و مادر جعفر برمکی، از زنان دانشمند و فاضل عصر عباسی بود و از معدود زنانی که به علم کلام آراسته بود. این زن خردمند همچنین در هنر از سرآمدان روزگار خود بود و در هنر خوشنویسی او را ستوده‌اند.
عتابه برمکی را در گشاده‌دستی، سخاوت و حمایت از مظلومین در منابع تاریخی تحسین کرده‌اند. او در کنار شوهر خود که دانشمند و وزیر با صلاحیت عصر عباسی بود، دسترخوان بزرگی در حمایت از زنان بی‌بضاعت در عراق و خراسان داشت.
عتابه همچنین مادر رضاعی خلیفه هارون رشید بود. به همین دلیل، پس از آنکه یحیی برمکی به زندان افتاد و جعفر برمکی به قتل رسید، عتابه اجازه داشت بدون اجازه به دربار عباسی تردد کند. هرچند عتابه در اعتراض به قتل فرزند و زندانی شدن شوهر، یک‌بار پای و سر برهنه به دربار هارون وارد شد.
عتابه باقی عمر خود را در عبادت و بی‌کسی در بصره گذراند و در سده دوم هجری در آن شهر وفات کرد.
