رابعه دختر کعب قزداری شاعربانوی تاجیک و مادر شعر فارسی در نیمهٔ نخست سدهٔ چهارم هجری در بلخ چشم به‌جهان گشود. او از زنان عارف، نقاش، شه‌سوار و شمشیر زن در تاریخ خراسان است. فضایل و کمالات او را کسانی چون رودکی، پدر شعر فارسی و شیخ فریدالدین عطار نیشاپوری وصف کرده‌اند. پدر رابعه از امرای محلی دولت سامانی در بلخ، سیستان، کندهار و بست بود. او در رکاب پدر به شهرها و بلاد مختلف خراسان سفر کرده است. رابعه در میدان نبرد در برابر دشمنان در دفاع از بلخ شرکت می‌کرد و می‌رزمید. از رابعه اشعار تغزلی و غنایی زیاد به یادگار مانده است. براساس برخی از منابع تاریخی، او با رودکی از نزدیک دیدار و مشاعره داشته است. برداشت‌های تنگ‌نظرانهٔ مردم در آن روزگار باعث شد تا عشق مجازی رابعه که در سراسر اشعار او نمایان است را به عشق زمینی تفسیر کنند و به اتهام روابط عاشقانه با بکتاش از غلامان برادر او حارث، در سال ۳۲۹ هجری توسط برادر در حمام به قتل برسد. توجه عطار به رابعه بلآخره بابی را در عرفان گشود که به «عرفان رابعه» مسما گردید.
