فاضله سمرقندی بلخی از شاعران و سخنوران برجسته ادبیات فارسی در نیمه اول سده هفتم هجری است. او در شهر سمرقند، یکی از توابع خراسان، به دنیا آمد. پدر او احتمالاً از متصدیان امور دیوان در حکومت خوارزم‌شاهی بوده و به دلیل وظایف دیوانی در شهرهای مختلف دو سوی آمو زندگی کرده و سرانجام در بلخ ساکن گردید.
فاضله در سن نوجوانی، زمانی که خداوندگار بلخ با سلطان‌العلمای بلخ از آن دیار کوچ کردند، به همراه خانواده‌اش به بلخ نقل مکان کرد. به همین دلیل، برخی به اشتباه زادگاه او را بلخ نوشته‌اند. فاضله همچنین مدت کوتاهی در دیگر شهرهای دو سوی آمو، به‌ویژه بخارا، زندگی کرده است.
در کتاب نزهه المجالس درباره او سخن گفته شده و نمونه‌ای از رباعیات فاضله سمرقندی آورده شده است. اشعار فاضله از شیوایی، عمق و پختگی برخوردار بوده و خواندن آن‌ها جذاب است.
فاضله زندگی مشابهی با زنان امروز افغانستان زیر سیطره سیاه طالبانی داشت. او در نیمه دوم سده هفتم هجری، در زمانی که لشکر سیاه چنگیز بلخ را اشغال و شهر و مردم آن را به خاک و خون کشیده بود، دیده از جهان فرو بست. زنان در آن روزگار، مانند همیشه، قشر آسیب‌پذیر بودند.
