خراسان سرزمینی که در دانش، دولت‌داری و خِردورزی شهره است، بخشی از افتخارات آن مدیون تلاش و کار زنان است. زنانی که امروز در آن سرزمین در بند کشیده شده و از تمامی حقوق انسانی شان محروم شده‌اند، سزاوار قدردانی اند. ما هم‌زمان با جشن جمشیدی نوروز و پاس‌داشت آیین نوروز چهل روز، چهل روز نوروز را به نام چهل زن دانشمند، بازرگان و خردمند خراسان اختصاص می‌دهیم. در این چهل روز، چهره‌هایی که نامشان در تارک تاریخ این سرزمین می‌درخشد، اما غبار فراموشی بر آن‌ها نشسته است را معرفی می‌کنیم.
خانهٔ مولانا در این چهل روز، هر روز یکی از این زنان را از پس پرده‌های تاریخ بیرون می‌آورد و کارنامه‌شان را به نسل امروز بازگو می‌نماید. این، نه‌تنها ادای احترام به زنان خردمند دیروز است، بلکه پاسخی به تلاش‌های زن ستیزانه یک گروه متحجر برای حذف زنان از متن جامعه و حافظه‌ی تاریخی ماست.
چهل روز، چهل نام، چهل روایت از زنانی که اندیشه، دانش، و جسارتشان خراسان را ساخت و نامشان را در بلندای تاریخ به یادگار گذاشت. در نخستین روز به معرفی سیده امّ كرام كریمه بنت احمد مروزی می‌پردازیم.
سیده امّ كرام كریمه مروزی، متولد ۴۶۵ هجری قمری، کشمیهن، مرو، یکی از برجسته‌ترین بانوان محدثه و حافظان حدیث در جهان اسلام بود. او از سرزمین خراسان، و به‌طور خاص از روستای کشمیهن در مرو، برخاست و به دلیل رعایت دقیق اسناد حدیثی، تقوا، دانش و مقام والای علمی خود، مورد احترام بزرگ‌ترین علمای حدیث قرار گرفت. وی در مکه اقامت داشت و به عنوان یکی از معتبرترین راویان”صحیح بخاری” شناخته می‌شد.
کریمه مروزی از ابوهیثم محمد بن کلی کشمهینی حدیث فرا گرفت و از زاهر بن احمد سرخسی و عبدالله بن یوسف اصفهانی نیز بهره برد. او به چنان جایگاهی در علم حدیث رسید که بسیاری از حفاظ و علمای بزرگ از سرزمین‌های دور و نزدیک به مکه سفر می‌کردند تا از او حدیث بشنوند و روایت کنند.
کریمه مروزی به دلیل روش دقیق در نقل حدیث، صحت روایت و التزام به اصول نقل حدیث، در میان راویان “صحیح بخاری” به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌ها تبدیل شد. او هنگام نقل حدیث، همواره نسخه اصلی را تطبیق می‌داد تا اطمینان حاصل شود که روایت او دقیق است.
در زمان حج، او “صحیح بخاری” را برای ابوبکر خطیب قرائت کرد و این کتاب را چندین بار برای شاگردان خود روایت نمود. از جمله شاگردان برجسته‌اش می‌توان به خطیب بغدادی، ابوغنایم نرسی، ابوطالب حسین زینبی، محمد بن برکات سعیدی، علی بن حسین فراء و دیگران اشاره کرد.
کریمه مروزی بانویی زاهد، عابد و اهل تقوا بود که به‌طور کامل خود را وقف علم و عبادت کرده بود. او هرگز ازدواج نکرد و تمام عمر خود را در راه تدریس، روایت حدیث و عبادت گذراند. در مکه، زندگی‌ای ساده و معنوی داشت و بسیاری از زائران خانه خدا برای کسب حدیث به نزد او می‌آمدند.
او نه تنها از لحاظ علمی جایگاه بلندی داشت، بلکه به دلیل زهد و پارسایی، مورد احترام بزرگان عصر خود قرار گرفت. امروزه، نام او در کنار بزرگ‌ترین محدثین تاریخ اسلام قرار دارد و نقش او در انتقال علوم حدیثی به نسل‌های بعد، غیرقابل انکار است.
کریمه مروزی نزدیک به صد سال عمر کرد و حدود ۵۶۵ هجری قمری، در مکه مکرمه، شهری که سال‌ها در آن به تدریس حدیث مشغول بود، درگذشت. نام و میراث او همچنان در تاریخ حدیث اسلامی می‌درخشد.
