کیومرث، گیومرث و گیومَرَتَن در منابع فارسی باستان و اوستایی نخستین انسان به باور آریایی‌هایی قدیم دانسته می‌شود. چون او به دوره اساطیری پیوند دارد از روزگار او آگاهی چندانی در دست نیست. به همین‌روی مؤرخان زمان مشخص برای دوران زندگی او تعیین نکرده اند. در شاهنامه فردوسی از او به عنوان نخستین شاه ایران‌زمین و انسان آراسته با نیک‌خویی و مردم دوستی یاد شده است که سی سال سلطنت می‌نماید و بنیان پادشاهی پیشدادیان را می‌گذارد. مطابق روایت شاهنامه، پادشاهی کیومرث از روز نوروز که جهان پر از فر و آیین و آب است آغاز می‌گردد و او در چنین روزی تاج شاهی را به سر می نهد. هم‌چنین مؤرخان گفته‌اند که کیومرث اولین انسان است که زندگی در گسترۀ تمدن و یکجا نشینی را برای مردمان ایران‌زمین اساس گذاشته است. او را بانی و ترویج دهندۀ انواع پوشیدنی، خوردنی، آموزش و پرورش گفته اند. بنابراین کیومرث اضافه بر نمونه‌یی از نخستین پادشاه فریزدانی در تاریخ ایران کهن، بانی نوروز و شهر نیز یاد شده است.
