صالح‌محمد خلیق، نویسنده، شاعر، اندیشمند، پژوهشگر، منتقد ادبی خستگی‌ناپذیر و مدیر مدبر فرهنگی، از نام‌دارترین چهره‌های فرهنگی حوزه‌ی ادبی بلخ، در پی رویداد دلخراش ترافیکی چشم از جهان فروبست و به جاودانگان پیوست.
صالح‌محمد خلیق در کنار اوصاف ستوده‌ی شخصیتی و رفتاری، انسان دانا با قلمی رسا، ذهنی وقاد، نگاه روشن و تعهد پایدار به تاریخ و هویت ادبی سرزمین ما بویژه بلخ داشت. نام او با شعر، پژوهش، روزنامه‌نگاری و تلاش‌های فرهنگی گره خورده است. بیش از چهار دهه خدمت پیگیر در نهادهای فرهنگی و ادبی، نگارش و ترجمه ده‌ها اثر معتبر و تربیت نسلی از شاعران و نویسنده‌گان، گوشه‌ای از کارنامۀ درخشان اوست.
صالح‌محمد خلیق از شخصیت‌های برجسته‌ای در حوزه‌ی فرهنگ و ادبیات بود که با سال‌ها تجربه، اندوخته‌ی علمی، و آثاری فاخر و ماندگار، جایگاهی کم‌نظیر در حافظه‌ی فرهنگی بلخ و فراتر از آن در گستره‌ی ادبیات معاصر کشور برای خود یافت. او از واپسین سلسله‌داران نسل گذشته‌ی حوزه‌ی ادبی بلخ بود؛ نسلی که در پرتو دانایی، نجابت و فروتنی، پایه‌های فرهنگ امروز را پی افکندند.
درگذشت چنین شخصیتی، بی‌تردید از رویدادهای اندوه‌باری‌ست که حوزه‌ی ادبی کشور، به‌ویژه بلخ، را به شدت متأثر می‌سازد. صالح‌محمد خلیق، آخرین حلقه‌ی پیوند نویسندگان نسل پیشین بلخ و هم‌روزگار استاد واصف باختری، استاد محمدعمر فرزاد و دیگر چهره‌های تابناک ادب بود؛ چهره‌ای که با رفتنش، بخشی از خاطرات ناگفته‌ی ادبیات بلخ را باخود برد.
رهبری خانهٔ مولانا ضمن ابراز تاسف عمیق و همدردی با خانواده‌ی دردمند خلیق و جامعه‌ی فرهنگی بلخ، روان آن انسان نجیب و ستوده را شاد و یادش را گرامی می‌دارد.
در ذیل شرح زندگی ایشان را خواهید خواند.
زندگی‌نامه صالح‌محمد خلیق
صالح‌محمد خلیق فرزند محمدعیسی، دانشمند، شاعر، نویسنده، پژوهشگر، روزنامه‌نگار و مترجم، در ۱۲ عقرب/ آبان سال ۱۳۳۴ هجری خورشیدی در شهر مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، دیده به جهان گشود.
خلیق بعد از سپری کردن دورۀ دانش‌آموزی در دبیرستان استقلال کنونی شهر مزار شریف، آموزش‌های فنی را در رشتۀ زمین شناسی در دانش‌سرای نفت و گاز بلخ و آموزش‌های عالی را تا درجۀ کارشناسی در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه بلخ و دورۀ کارشناسی ارشد را در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه پیام نور جمهوری اسلامی ایران به پایان رسانیده است.
خلیق به سمت‌های کارمند کارخانۀ کود شیمیایی بلخ، رئیس انجمن نویسنده‌گان بلخ، کارگزار امور فرهنگی ولایت‌های شمالی کشور و مدیر مسؤول و سردبیر مجلۀ «جنبش»، مجلۀ «ام‌البلاد»، روزنامۀ «بیدار» و مجلۀ «کیان» کار کرده است و از بنیادگذاران انجمن نویسنده‌گان بلخ و عضو انجمن پیوند تاجیکستان، کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی، کانون فرهنگی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، کانون فرهنگی امیر علی‌شیر نوایی و چند کانون دیگر و عضو گروه دبیران چندین نشریه است. صالح‌محمد خلیق از دلو/بهمن ۱۳۸۳ تا ثور/اردیبهشت ۱۳۹۹ به عنوان رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ ایفای وظیفه کرد و پس از چهل سال خدمت در دستگاه دولت بر بنیاد قانون بازنشسته شد. وی از سال ۱۳۶۹ بدین‌سو رئیس انجمن نویسنده گان بلخ است و در باروری ادبیات و شعر امروز بلخ و پرورش و بالنده‌گی بسیاری از شاعران و نویسنده‌گان مطرح بلخ نقش داشته است.
صالح‌محمد خلیق در سال ۱۳۵۶ با دوشیزه مینا خلیق ازدواج کرده است و ثمرۀ این ازدواج دو پسر و چهار دخترِ دانش‌آموخته به نام‌های بهرام برزین، سهراب سامانیان، شگوفه خلیق، نگینه، تهمینه و پیمانه خلیق اند.
صالح‌محمد خلیق در ۱۵ همایش جهانی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده و به کشورهای تاجیکستان، اوزبیکستان، ایران، پاکستان، ترکمنستان، هندوستان، عربستان سعودی، ترکیه، فرانسه، لهستان و ایالات متحده امریکا سفر کرده است.
از صالح‌محمد خلیق ۲۱ دفتر شعری به چاپ رسیده است، که عبارت اند از: سلام به آفتاب، کاج بلند سبز، برپای راه ابریشم، یک آسمان ستاره، از اوج‌های آبی، سرود ملی عشاق، در بامیانِ قلبِ منی، مراد از بلخ تو بودی، نقطه و نقطه، باز هم نقطه، اینک فقط تو مانده ای، سوگ‌نامه گل سرخ، آخرین مرز بی‌کرانی، سرنوشتی دیگر، هیجانِ جان، سخن عشق، کولاک می‌گرید ( برگردان شعر‌های سرگی یسینین از روسی به فارسی)، زمزمۀ نام خراسان، به ره‌گذار غچی‌ها، از زخم‌های تازه، از برگ‌های ریختۀ یادنامه‌ها و در قحط‌سال عاطفه.
از خلیق ۲۰ اثر پژوهشی و منثور نیز به چاپ رسیده اند که عبارت اند از: جشن‌های آریایی، عقاب در فرهنگ ملی و جهانی و سروده ها، سرگذشت روزنامۀ بیدار، فریاد آزادی یا نگرشی بر سروده‌های علامه بلخی، تاریخ ادبیات بلخ، تاریخ روزنامه‌نگاری بلخ، آهنگ کیانی، ساحه‌های باستانی و بناهای تاریخی بلخ، آیینه در آیینه، تأثیر شاه‌نامه بر شعر مقاومت افغانستان، ناشناخته‌های دانش، نشانه‌های شکوه گذشتۀ بخدی، والیان بلخ در نخستین سدۀ پس از بازستانی استقلال افغانستان، جاذبه‌های گردش‌گری بلخ، میدان‌های نفت و گاز قشقری و بلخ، نامۀ رستگاری، شگفتی‌های هستی، پیام‌آور روشنایی و مهر، جُستارهای زبانی و ادبی، پاییز در بهار.
همچنین از صالح‌محمد خلیق ده‌ها مقالۀ علمی، پژوهشی و ادبی در نشریه‌ها و کتاب‌های معتبر در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده اند.
از نام، آثار و احوال صالح‌محمد خلیق تا اکنون در بیش از 200 کتاب در داخل و خارج از کشور یاد شده است و کتاب‌های صالح‌محمد خلیق در کتابخانه‌های بزرگ و معروف کشورهای افغانستان، تاجیکستان، اوزبیکستان، ایران، فرانسه، ایتالیا، آلمان و ایالات متحدۀ امریکا و غیره موجود میباشند.
در ۱۹ ثور/اردیبهشت سال ۱۳۹۳ هجری خورشیدی، از چهلمین سال سرایش شعر خلیق از سوی انجمن ادبی «هشت بهشت» با برگزاری همایشی در بلخ بزرگداشت شد، در جشن نوروز سال 1394 برایش لقب «پژوهشگر بلخ» داده شد و در ۱۹ عقرب/آبان سال ۱۳۹۴ هجری خورشیدی از جای‌گاه وی به عنوان یک نویسندۀ پیش‌کسوت کشور، از سوی نهاد دانش آموخته‌گان افغانستان با برگزاری همایشی در بلخ گرامی‌داشت شد و نیز در ۲ جدی/دی سال ۱۳۹۵ هجری خورشیدی، انجمن قلم افغانستان در کابل با برگزاری محفلی از او بزرگداشت کرد و در بهار سال ۱۳۹۶ هجری خورشیدی، رئیس جمهور کشور، برای او به عنوان یک شاعر و ادیب، مدال دولتی غازی میر مسجدی‌خان را تفویض کرد. در ۷ اسد/مرداد سال ۱۳۹۹ در همایشی که انستیتوت مطالعات استراتیژیک افغانستان تحت عنوان ارج‌گزاری از نخبه‌گان امروز بلخ برگزار کرده بود از صالح‌محمد خلیق با تفویض ستایش‌نامه و اعطای لقب «نخبۀ بلخ» ارج‌گزاری کرد و در ۴ سنبله/شهریور سال ۱۳۹۹ هجری خورشیدی تقدیرنامه‌هایی از طرف مقام وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور و مقام ولایت بلخ به پاس ۴۰ سال خدمتش به دولت به وی تفویض شدند.
صالح‌محمد خلیق پس از یک‌عمر تلاش‌های مداوم فرهنگی و خلق ده‌ها اثر ارزش‌مند بروز ۷ اسد/مرداد ۱۴۰۴ در پی رویداد ترافیکی، پس از ۶۹ بهار زندگی، به جاودانگان پیوست. روانش شاد و یادش انوشه باد!
