فردریک آگست وان هایک
(۱۹۹۲-۱۸۸۹)
فردریش هایک، اقتصاددان و فیلسوف سیاسی لیبرال، در سال ۱۹۷۴ (نه ۱۹۷۲) به‌خاطر نظریه‌های اقتصادی‌اش جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. او در خانواده‌ای دانشگاهی در اتریش متولد شد و تحصیلات خود را در رشته حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه وین به پایان رساند. در سال ۱۹۳۳، به عنوان استاد در مدرسه اقتصاد لندن نصوب شد و در آن زمان، مناظرات گسترده‌ای با طرفداران دولت رفاه داشت. او همچنین در دانشگاه‌های شیکاگو و سالزبورگ تدریس کرده است.
هایک از منتقدان سرسخت مداخله دولت در اقتصاد بود. در دهه ۱۹۳۰، نگرانی‌های او عمدتاً معطوف به حکومت‌های استبدادی بود؛ اما در سال‌های بعد، توجه خود را به نقد دولت‌های رفاه لیبرال و سوسیالیستی معطوف ساخت. او سه دیدگاه کلیدی را مطرح کرد:
۱. اقتصاد علمی‌ست برای هماهنگ‌سازی اهداف انسانی، نه صرفاً توزیع منابع؛ ارزش‌ها ماهیتی عینی دارند و رفتار برتر افراد بر پایهٔ همین ارزش‌ها سنجیده می‌شود؛ با توجه به ماهیت هدف‌مدار و عینی ارزش‌ها، هیچ فرد یا دولتی نمی‌تواند برنامه نهایی و جامعی برای اقتصاد ارائه دهد.
به طور خلاصه، هایک مخالف مدل‌هایی بود که به رقابت آزاد میان کنش‌گران عقلانی اقتصادی بی‌اعتنا بودند. نظریه‌های او در زمانی مطرح شد که برنامه‌ریزی مرکزی در نظام‌های کمونیستی، سوسیالیستی و دولت‌های رفاه، از دیدگاه اقتصادی و سیاسی مورد حمایت قرار داشت. در مقابل، هایک نظریه‌ای را مطرح کرد که اقتصاد باید مبتنی بر نظم خودانگیخته باشد، نه برنامه‌ریزی مرکزی.
او معتقد بود که برنامه‌ریزی متمرکز اقتصادی، آزادی، استقلال و منافع مادی شهروندان را تهدید می‌کند. از دیدگاه هایک، برابری در برابر قانون، اساسی‌ترین اصل عدالت اجتماعی‌ست و وظیفهٔ اصلی دولت، حفظ این برابری است—not تعقیب اهداف سیاسی. او همچنین تأکید داشت که دولت باید تنها در حاشیهٔ بازار و برای تأمین منافع شهروندان دخالت کند، آن‌هم از طریق حمایت‌های مادی محدود. با این حال، هایک نتوانست تبیین دقیقی از چگونگی تعیین حدود این مداخلات دولتی ارائه دهد.
برای مطالعه بیشتر
- شیلدون، گارت وارد. دایره المعارف اندیشه سیاسی. نیویارک:فکت ان فایل، 2001.
