اوحدالدین محمد بن محمد انوری ملقب به انوری ابیوردی، از شاعران و دانشمندان برجسته سده ششم هجری و دوران سلجوقیان بود. او در روستای بادنه (یا بدنه) از نواحی ابیورد زاده شد. پدرش از کارگزاران دربار و به نقلی سرپرست میهنه بود و ثروت و میراث چشمگیری برای فرزندش باقی گذاشت. انوری جوانی را در رفاه و خوش‌گذرانی گذراند، اما براساس گزارش‌ها، در پایان عمر در تنگ‌دستی زندگی کرده است.
انوری آموزش‌های خود را در مدرسه منصوریه توس آغاز کرد و در علوم عقلی و نقلی، از جمله فلسفه، منطق، ریاضیات، طب، نجوم، موسیقی و ادبیات عرب، دانش اندوخت. او دلباخته آثار ابن‌سینای بلخی بود و حتی کتاب «عیون‌الحکمه» او را با دست خود کتابت کرد. دانش انوری در اخترشناسی به حدی بود که به‌عنوان مرجع در این علم شناخته می‌شد. همچنین شواهد نشان می‌دهد که او موسیقی‌دان ورزیده و خوشنویسی ماهر بود.
انوری در طول زندگی سفرهایی به موصل، بغداد، بلخ، مرو، نیشاپور و فرارود انجام داد و در پایان سفرهای خود در بلخ جاگزین شد. در دوران شکوفایی شاعری، اقامتگاه اصلی او بلخ بود؛ شهری که سلطان سنجر سلجوقی در هرسال می‌آمد. شهرت وی به ویژه به خاطر قصایدش در مدح بزرگان، به‌ویژه سلطان سنجر و دیگر امیران سلجوقی است. یکی از نمونه‌های برجسته آثار او، مدح طغرل تگین، امیر آل‌افراسیاب، است.
مهم‌ترین یادگار ادبی او دیوان انوری است که حدود پانزده هزار بیت دارد و بیشتر شهرتش بر قصاید استوار است. علاوه بر آن، انوری آثاری در حوزه علوم نیز نگاشته است، از جمله:
البشارات فی شرح الاشارات: شرحی بر کتاب «الاشارات» ابن‌سینا،
رساله‌ای در عروض و قوافی،
کتاب مفید: اثر در طب یا نجوم، تألیف‌شده برای شاه قطب‌الدین مودود برزنگی، حاکم موصل.
از هنر خوشنویسی او نیز آثار و نشانه‌هایی باقی مانده است؛ از جمله نسخه‌ای از دیوان قطران تبریزی که در تهران به خط انوری نگهداری می‌شود.
انوری در بیان مضامین دشوار با زبانی روان مهارت داشت و قصاید و قطعاتش آکنده از تلمیحات و ترکیبات نوآورانه بود. او گاه طنز و هزل را نیز به کار می‌برد و انتقادهای اجتماعی تند در اشعارش مشاهده می‌شود. با وجود این، در پایان زندگی از هجو و هزل‌سرایی دست کشید و به نوعی توبه کرد.
بزرگان ادب فارسی، از جمله نظامی عروضی، جامی و آذر بیگدلی، او را از شاعران طراز اول دانسته‌اند. جامی او را همراه با فردوسی و سعدی «پیامبر شعر» خوانده است.
درباره سال درگذشت انوری اختلاف وجود دارد: اغلب سال ۵۸۳ هجری ذکر شده، ادوارد براون سال ۵۸۱ هجری را ثبت کرده و هرمان اته و ژوکوفسکی میان سال‌های ۵۸۵ تا ۵۸۷ هجری را درست‌تر دانسته‌اند. آرامگاه او در بلخ در کنار مزار سلطان احمد خضرویه است.
سوم میزان/مهر به عنوان روز بزرگداشت انوری ابیوردی درج تقویم فرهنگی گردیده که همه ساله از آن بزرگداشت بعمل می‌آید.
