ابو محمد هاشم بن زید سروانی بُستی از چهرههای برجسته علمی و ادبی قرن سوم هجری بود که در عرصه زبان، بلاغت و شعر، آثار ارزشمندی از خود بهجا گذاشت. او که به زبان عربی و فارسی تبحر داشت، از پیشگامان انتقال و گسترش فرهنگ و ادب عربی در میان فارسیزبانان بهشمار میرود.
او در سال ۲۲۳ هجری در منطقه سروان (ساروان) هلمند دیده به جهان گشود. از همان کودکی علاقهمند به تحصیل علوم بود و در منطقه بُست نزد علمای برجسته آن دوران آموزش دید. استعداد و اشتیاق او به دانش چنان شکوفا شد که برای تکمیل تحصیلات خود به عراق سفر کرد؛ جایی که در آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی و فرهنگی جهان اسلام محسوب میشد.
ابو محمد هاشم سالهای بسیاری را در عراق در حلقههای علمی گذراند و از برجستهترین دانشمندان آن دوران، از جمله ابن خلاد معروف به «ابی العینا»، دانش آموخت. او در مکتب ابن خلاد، افزون بر فراگیری اصول بلاغت و فصاحت، به مطالعه و نقد اشعار عربی پرداخت. علاقهاش به ادبیات عربی تا آنجا پیش رفت که در دوران نابینایی استادش، در خدمت او بود و اشعار و نکات بلاغی را از زبان وی فرا میگرفت.
در سال ۲۹۴ هجری، پس از سالها کسب دانش، به زادگاه خود بازگشت و سه سال در منطقه بُست به تدریس، نویسندگی و سرودن شعر پرداخت. گفته شده است که در این مدت، بسیاری از اشعار عربی را به فارسی ترجمه کرد و با مهارتی کمنظیر، زیبایی و ظرافت آنها را در زبان بومی خود حفظ نمود.
ابو محمد هاشم در سال ۲۹۷ هجری، سه سال پس از بازگشت به وطن، در بُست درگذشت. او را میتوان یکی از پیشگامان پیوند میان فرهنگهای عربی و فارسی دانست که در زمان خود سهم مهمی در گسترش ادبیات و بلاغت ایفا کرد. شاگردی در محضر ابن خلاد و تألیف آثار مهم در زمینه فصاحت و بلاغت، نام ابو محمد هاشم را در تاریخ ادبیات اسلامی جاودانه کرده است.





