شمس‌الدین محمد، مشهور به حافظ شیرازی، در حدود سال ۷۲۷ هجری قمری (برابر با ۷۰۵ هجری خورشیدی) در شیراز زاده شد. او در خردسالی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی مادر رشد یافت. دوران کودکی و نوجوانی‌اش در فضای فرهنگی و دینی شیراز سپری شد؛ شهری که در قرن هشتم هجری یکی از مراکز مهم علمی و ادبی به شمار می‌رفت. حافظ در همان سال‌ها به فراگیری قرآن پرداخت و به روایت مشهور، حافظ کل قرآن گردید. افزون بر علوم دینی، او به ادبیات عرب، فقه، کلام، فلسفه، منطق و نیز اندیشه‌های عرفانی توجه نشان داد و بدین ترتیب شخصیتی جامع در عرصهٔ دانش و فرهنگ زمانه شد.
ذوق و استعداد بی‌بدیل او در شعر، به‌ویژه در قالب غزل، به‌زودی آشکار شد. حافظ غزل فارسی را به اوج تازه‌ای رساند؛ غزل‌هایی که در آن‌ها عشق زمینی و الهی، مفاهیم عرفانی، اندیشه‌های فلسفی، زیبایی‌های طبیعت و حتی نقدهای اجتماعی با زبانی فشرده، موسیقایی و پر استعاره درهم تنیده‌اند. در اشعار او، هم تغزل ناب دیده می‌شود و هم تأملات ژرف در هستی و معنویت. یکی از ویژگی‌های بارز شعر حافظ چندلایگی معنایی است؛ به گونه‌ای که هر خواننده‌ای، از عارف و فیلسوف گرفته تا عاشق و عامی، می‌تواند معنایی متناسب با حال خویش از آن دریابد.
حافظ در روزگار حیات خویش شهرت بسیار یافت و در دربارها و محافل علمی و ادبی شیراز مورد احترام بود. اشعار او از همان آغاز، فراتر از مرزهای شیراز رفت و به گوش اهل ادب در سراسر جهان فارسی و فراتر از آن رسید. با این حال، او هیچ‌گاه به شاعر درباری فروکاسته نشد؛ بلکه استقلال فکری و روحی‌اش، همراه با طنز و ایهام‌های گزنده، او را در جایگاهی یگانه قرار داد.
وفات او در سال ۷۹۲ هجری قمری (برابر با ۷۶۸ هجری خورشیدی) در شیراز رخ داد. پیکرش در همان شهر به خاک سپرده شد و آرامگاهش که به «حافظیه» شهرت دارد، به مرور زمان به زیارتگاه عاشقان شعر و ادب تبدیل شد. حافظیه نه تنها در تاریخ فرهنگی جایگاهی رفیع دارد، بلکه امروزه نیز مکانی است که مردمان بسیاری از سراسر جهان برای ادای احترام به شاعر عشق و عرفان بدان روی می‌آورند.
دیوان حافظ از پرخواننده‌ترین آثار در زبان فارسی است. غزل‌های او بارها شرح و تفسیر شده و به زبان‌های بی‌شماری ترجمه گردیده‌اند. «فال حافظ» نیز به صورت سنتی فرهنگی در میان فارسی‌زبانان جا افتاده است. تأثیر حافظ از محدودهٔ شعر فارسی فراتر رفته و الهام‌بخش فیلسوفان، متفکران، هنرمندان و شاعران در سراسر جهان بوده است.
حافظ شیرازی، بی‌گمان، تنها یک شاعر نیست؛ او اندیشمندی است که در غزل‌هایش، زندگی، عشق، ایمان، شک، امید و رازهای هستی به زیباترین شکل به زبان درآمده‌اند. میراث او همچنان زنده است و صدای غزل‌هایش پس از قرن‌ها طنین‌انداز جان‌ها و اندیشه‌هاست.
