همایون پاییز در 28 میزان/مهر سال ۱۳۴۲ هجری خورشیدی در پنجشیر، متولد شد. او آموزش‌های اولیه خود را در پنجشیر آغاز کرد، اما به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی، همراه با خانواده به شهر کابل کوچ کرد و ادامه تحصیلات خود را در کابل دنبال کرد.
همایون پاییز از سال ۱۳۶۰هجری خورشیدی وارد عرصه بازیگری در سیمنا شد و تا سال ۱۳۶۷هجری خورشیدی در کابل به فعالیت‌های سینمایی مشغول بود. در این دوران، او در چندین فیلم موفق بازی کرد و به عنوان یکی از چهره‌های برجسته سینمای افغانستان شناخته شد.
از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۷۱هجری خورشیدی، همایون پاییز در جبهات مقاومت پنجشیر فعال بود و به کارهای فرهنگی و مستندسازی پرداخت. این دوره از فعالیت‌های او شامل تهیه و تولید مستندهایی درباره شرایط جنگ و مقاومت در افغانستان بود.
از سال ۱۳۷۱هجری خورشیدی تا پیش از تسلط طالبان در دور اول (۱۳۷۵)، همایون پاییز معاونت ریاست افغان‌فیلم (بنیاد سینمایی دولتی افغانستان) را عهده‌دار بود و به توسعه سینما و فرهنگ در افغانستان کمک کرد.
پس از ظهور طالبان و تسلط آنان، او دوباره به پنجشیر برگشت و با گروهی از نویسندگان و فرهیختگان فرهنگی به تاجیکستان مهاجرت کرد. در تاجیکستان، او کانون فرهنگی همسبتگی و سپس آریاپرس را بنیانگذاری کرد، که به حفظ و توسعه فرهنگ و هنر افغانستان پرداخت.
پس از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۰هجری خورشیدی، همایون پاییز به کابل بازگشت و در بیست سال گذشته به فعالیت‌های سینمایی خود ادامه داد. او به بازیگری، فیلم‌نامه‌نویسی، و کارگردانی فیلم‌های کوتاه، بلند و مستند پرداخت.
همایون پاییز موفق به دریافت جوایز ملی و بین‌المللی متعددی شده است، از جمله: تندیس بهترین فیلم کوتاه در جشنواره کابل، بهترین فیلم کوتاه در جشنواره بین‌المللی بیجینگ، بهترین فیلم کوتاه در جشنواره بین‌المللی حقوق بشر برای فیلم «من اسب می‌خواهم نه زن» و جایزه ویژه جشنواره فیلم آوانگارد برای فیلم «آنسوی خط سکوت»
آثار سینمایی او شامل فیلم‌های زیر اند: دهه شصت: «صبور سرباز» (بازیگر)، «نوای قشلاق» (بازیگر)، «بیگانه» (بازیگر)، «بابا» (بازیگر)، «پرنده‌های مهاجر» (بازیگر)، «کیفر» (بازیگر)، دهه هفتاد: «عروج» (بازیگر)، دهه هشتاد و نود: کارگردانی فیلم‌های کوتاه مانند «قربانی»، «آهو»، «ننگ»، «من اسب می‌خواهم نه زن»، «روشنک»، «آنسوی خط سکوت» و فیلم‌های مستند: «مرواریدی در مرداب»، «مسعود و تلاش‌های صلح»
همایون پاییز در سایر پروژه‌های سینمایی نیز فعالیت کرده است، از جمله: فیلم «اسامه» (دستیار کارگردان: صدیق برمک)، فیلم «خاکستر و خاک» (بازیگر و انتخاب بازیگران: عتیق رحیمی)، فیلم ژاپنی «من صلح را دوست دارم» (مشاور کارگردان و بازیگردان)، فیلم «جنگ تریاک» (دستیار کارگردان: صدیق برمک)، فیلم مشترک فرانسه و افغانستان «بچه کابلی» (بازیگردان) و بازیگری در فیلم‌های «همسایه» و «آنسوی خط سکوت».
همایون پاییز همچنان به فعالیت‌های هنری و فرهنگی خود ادامه می‌دهد و نقش مهمی در حفظ و ترویج سینما و هنر افغانستان ایفا کرده است. آثار او با استقبال گسترده‌یی مواجه شده و او به عنوان یکی از چهره‌های تاثیرگذار سینمای افغانستان شناخته می‌شود.
