یعقوب یسنا در هشتم قوس/آذر سال ۱۳۵۷ هجری خورشیدی در دره نیک‌پی شهرستان دوشی ولایت بغلان متولد شد. آموزش‌های ابتدایی و متوسطه را در بغلان و کابل به پایان رساند و سپس آموزش‌های عالی خود را تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی دری در دانشگاه کابل به فرجام رسانید و پس از آن آموزش‌های خود را در مقطع دکتری در دانشگاه یزد ایران ادامه داد.
یسنا نزدیک به دو دهه در دانشگاه البیرونی کاپیسا به تدریس پرداخت و مسئولیت‌های متعددی چون مدیریت گروه ادبیات فارسی، سردبیری نشریات و فعالیت‌های پژوهشی را بر عهده داشت. با این حال، پس از روی کار آمدن طالبان در سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی، او به دلیل دیدگاه‌های روشنگرانه‌اش مورد فشار قرار گرفت و مجبور به استعفا از دانشگاه و ترک وطن شد.
اندیشه یسنا بر پایه نقد روشنگرانه دیانت، سیاست و آموزش در جامعه افغانستان است. او معتقد به جدایی دین از سیاست و آموزش بوده و به شدت از انحصارگرایی دینی انتقاد کرده است. از نگاه او، کثرت‌گرایی مذهبی راهی برای درک بهتر ادیان و سازگاری آن‌ها با تحولات فرهنگی و علمی جهانی است.
یعقوب یسنا، نویسنده و پژوهشگر برجسته، آثار متنوعی در زمینه‌های پژوهش‌های ادبی، اسطوره‌شناسی، نقد ادبی، و فلسفهٔ ادبیات خلق کرده است. از مهم‌ترین آثار پژوهشی او می‌توان به واژه‌های عربی در شاهنامه، اهریمن (بررسی اسطوره‌های اوستایی در شاهنامه)، دانایی‌های ممکن متن، خوانش متن، روشنگری افسون و نگارش و روش تحقیق اشاره کرد. همچنین، آثار داستانی مانند در بازگشت، در دیدار با موجودات فضایی چه گذشت و زنی که بار سوم کشته شد از او منتشر شده‌اند. در حوزه شعر نیز، مجموعه‌هایی چون من و معشوق و ماقبل تاریخ و در غیبت از او به چاپ رسیده‌اند. او در بسیاری از مقالات علمی، فرهنگی و ادبی نیز دیدگاه‌های نوآورانه خود را به اشتراک گذاشته است.
علاوه بر این، یسنا چندین مجموعه شعر، داستان و مقالات پژوهشی منتشر کرده که در افغانستان، ایران، تاجیکستان، آلمان و هلند به چاپ رسیده‌اند.
یسنا جوایز متعددی از جمله لوح‌های تقدیر، مدال طلا از بنیاد احمد شاه مسعود و جوایزی از وزارت فرهنگ افغانستان و مراکز علمی و فرهنگی داخلی و بین‌المللی دریافت کرده است.
