کمال اتا ترک
(۱۹۳۸-۱۸۸۱)
رهبر سیاسی و اصلاح گر، و بنیانگذار و رئیس جمهور ترکیه نوین، مصطفی کمال که خود را “اتا ترک” یا پدر ترک خواند. او در دوران افول ترکیه عثمانی بزرگ شد. در ارتش عثمانی وارد خدمت شد. کمال اتا ترک در سال ۱۹۰۸ وارد جنبش ترک‌های جوان شد که برای براندازی امپراتوری عثمانی و تاسس ترکیه معاصر طغیان کردند. پس از شکست ترکیه عثمانی در جنگ جهانی در طرفداری از آلمان، گروه متفقین قلمروی عثمانی را در میان خود تقسیم کردند. مصطفی کمال و دیگر میهن پرستان ترکی این عمل را خیانت به سرزمین و ملت خود دانسته در سال 1919 دست به ایجاد حزب ملی ترک و ارتش مستقل زد.
به‌زودی میهن پرستان حکومت تشکیل دادند و در جنگ داخلی ترکیه، اتا ترک نیروهای ارمنی و یونانی را از سرزمین ترکیه اخراج نموده و به تعقیب آن سلطنت را نیز ملغی اعلان کرد. حکومت جدید ترکیه بر روش حکومت های جمهوری مشروطه اروپایی تاسس شد. به زودی اتا ترک جامعه ترکی را از یک نظام فئودالی شاهی اسلامی به یک جامعه عصری و سکولار مبدل کرد. او خلافت دینی و اسلامی را مردود نموده به عوص آن معیار های قانون غربی را جاگزین کرد. اصلاحات اتا ترک زیر عنوان “کمالیسم” بنیان یک دولت مدرن اسلامی را به نمایش گذاشت.
کمالیسم دارای شش اصل بود که به ترتیب: (1) جمهوری.[1] (2) ملیت گرایی.[2] (3) پاپولییزم. (4) تمرکز قدرت اقتصادی در مرکز[3] (5) سکولاریزم و (6) رفورمیزم، می باشد. هر کدام این اصول شش‌گانه دارای معنی به خصوص بود که برداشت اتا ترک از آن مفاهم به شمار می‌رفت. مثلا، منظور از جمهوری خواهی، نوع نظام حکومتی غربی دارای مجلس بود که در آن انتخابات آزاد با تعدد احزاب سیاسی مد نظر بود. ملیت‌گرایی به معنی یک کشور آزاد از حاکمیت بیرونی با جغرافیا، فرهنگ و تاریخ جدا گانه و تعریف شده. پاپولیزم به معنی حکومت خودی با فرهنگ دموکراتیک. استاتیزم یعنی اقتصاد مختلط، سکولاریزم یعنی جدایی دین از دولت و اصلاحات به معنی باز ساخت و نوساخت تمام زیر بنا های ملت و دولت ترک.
با وجود انتقادات شدید از او، در سطح بین المللی اتاترک را متفکر و سیاست‌مدار بزرگی می‌شناسند که در سده بیستم میلادی گوشه‌های مهم تاریخ جهان را شکل داد. در درون ترکیه معروف به بینان‌گذار ملت نوین ترک است و برای بسیاری از رهبران ترکی، الهام دهنده محسوب می شود. میراث بزرگ سیاسی اتا ترک در ترکیه نوین اقتدار بیش از حد نظامی ها در دستگاه دولتی است که در آن زمان تاسس شده بود.
اتا ترک نمای یک سرباز، افسر، رهبر، سیاست مدار و اصلاح گر در دوران ما ترسیم شده است.
برای مطالعه بیشتر
- کازان سیگیل، علی و آزبودن، ارگین. اتا ترک، بنیان گذار یک دولت معاصر. همدین کان: انتشارات آرکر بوک، 1981.
- کینروس، پاتریک بالفور، بارون. اتا ترک، باز تولد یک ملت. لندن: انتشارات وایدن فلد و نیکلسون، 1995.
- شیلدون، جی. دبلیو. جفرسون و اتا ترک. نیو یارک: انتشارات پتر لنگ، 2000.
[1] Republicanism
[2] Nationalism
[3] Statism
