مانویندرنات رای
(۱۹۵۴-۱۸۸۶)
دانشمند سیاسی و بنیان‌گذار مارکسیسم در هند که در بنگال متولد شد. او را اصلی‌ترین و سیستماتیک‌ترین دانشمند هند معاصر دانسته‌اند. مسیر فکری او از لنینیسم به مائویسم و در نهایت انسان‌گرایی تغییر کرد و در این زمینه سیاست‌های بومی هند را دنبال می‌کرد.
ام. ان. رای با بهره‌گیری از اندیشه انقلابی کمونیستی، در تلاش بود تا هند را از استعمار بریتانیا رهایی بخشد. در کنگره اول کمینترن در مسکو همراه با لنین شرکت کرد و از پیروان سیاست صدور انقلاب وی بود. او سیاست‌های اجتماعی حکومت بریتانیا در هند را ناکافی می‌دانست و معتقد بود که مردم تحت سرکوب قرار دارند.
با اعلام «مسئله مرکزی آسیایی»، رای تأثیر عمیقی بر لنین گذاشت، تا جایی که به عنوان رئیس اداره مرکزی آسیایی منصوب شد. این اداره که در تاشکند مستقر بود، برنامه‌های انقلابی را در آسیای مرکزی دنبال می‌کرد. پس از مدتی، رای از لنین انتقاد کرد و به یک مارکسیست ارتدکس تبدیل شد که به چند مسئله عمده مارکسیستی از جمله دیالکتیک تاریخی اعتقاد داشت. با گذر زمان، او به نقد کلی مارکس پرداخت و در نهایت به یک انسان‌گرای مطلق تبدیل شد.
رای انسان را حیوان اجتماعی می‌دانست که کیفیت او در روابط اجتماعی‌اش تعریف می‌شود. او معتقد بود که عقلانیت انسان تحت تأثیر محیط شکل می‌گیرد، نه عوامل دیگری مانند مذهب.
در نظریه دولت، رای باور داشت که دولت هدف نهایی انسان نیست، بلکه نهادی است که افراد در آن شکل می‌گیرند. او دیدگاهی نزدیک به مارکس داشت و دولت را ابزار ثروتمندان می‌دانست.
رای همچنین از گاندی و روش‌های سیاسی او، مانند جنبش عدم خشونت، نافرمانی مدنی و تحریم، به شدت انتقاد می‌کرد. در مسائل کلان سیاسی، رای بیشتر به مارکسیسم ارتدکس پایبند ماند و تأثیر قابل‌توجهی بر اندیشه سیاسی هند گذاشت.
برای مطالعه بیشتر
- رتن، رام و تیاگی، ریچی. تفکر سیاسی هند. دهلی نو: انتشارات اگروال، ۱۹۹۰.
- دیکشیت، چندرو دایا. ام. ان. رای. دهلی نو: ماناوادی ویچارک، ۱۹۸۴.
- مهتا، وی. آر. بنیاد های تفکر سیاسی هند. دهلی نو: مانوهار، ۱۹۹۲.
