نیکولای ایوانویچ بخارین
(۱۹۳۸-۱۸۸۸)
نیکلای بخارین، اقتصاددان مارکسیست و سیاست‌مدار برجستهٔ روسی، بخش بزرگی از عمر خود را وقف خدمت به انقلاب بلشویکی کرد، انقلابی که در نهایت به‌دست وفادارترین پیروانش، جان او را گرفت. او پس از فرار از چنگ حکومت تزاری در لهستان، به لنین پیوست و به‌عنوان نویسنده در روزنامهٔ پراودا، ارگان حزب بلشویک، قلم‌فرسایی می‌کرد. پس از پیروزی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، به روسیه بازگشت و به عضویت بیروی مرکزی حزب کمونیست شوروی درآمد و مدیر مسئول پراودا شد.
بخارین در کمیتهٔ سیاسی حزب، مسئول نظارت بر سیاست‌های اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی گردید. برخلاف هواداران صنعتی‌سازی شتاب‌زده، او از روندی تدریجی در توسعهٔ اقتصادی دفاع می‌کرد تا پیش‌بینی‌های کارل مارکس به‌گونه‌ای پایدار تحقق یابد. با قدرت‌گیری استالین و گرایش او به رشد ناگهانی و متمرکز اقتصادی، بخارین از مناصب رسمی برکنار شد.
در میان آثار علمی بخارین، ماتریالیسم تاریخی شهرت بیشتری دارد؛ اثری که تلاشی در تفسیر اصول مارکس دربارهٔ تحلیل تاریخ بود. او در نقد جبرگرایی مارکسیسم سنتی، دیدگاه‌های نوینی مطرح کرد و فراتر از ماده، به عناصر فرهنگی، ایدئولوژیک و انسانی به‌عنوان زیربناهای شکل‌گیری جامعه نیز توجه نشان داد؛ رویکردی که رنگ‌وبوی سوسیالیسم انسانی غربی داشت.
نهایتاً، نگارش تاریخ روسیه و پیوند فکری‌اش با اندیشه‌های تروتسکی، سبب شد تا از سوی حکومت استالینی به خیانت متهم شود. در جریان محاکمات نمایشی، او به جرم حمایت از “عنصر منحرف” به اعدام محکوم شد. گرایش‌های او به سوسیالیسم انسان‌محور، احتمالاً یکی از عوامل اصلی حذف او از صحنهٔ قدرت بود.
برای مطالعه بیشتر
- کوهن، اس. بخارین و انقلاب بلشویک. نیویارک: کنوف، ۱۹۷۳.
- شیلدون، گارت وارد. دایره المعارف اندیشه سیاسی. نیویارک:فکت ان فایل، ۲۰۰۱.
