پتر کروپتکین (۱۸۴۲-۱۹۲۱)
پیتر کروپتکین، انارشیست روسی، در یک خانواده مشهور به عنوان شهزاده در مسکو متولد شد. او در سنت پترزبورگ تحصیل کرد و مدتی در ارتش روسیه تزاری خدمت سربازی کرد. اما بسیار زود از خدمت سربازی استعفا داد و باقی عمر خود را به پژوهش‌های یخبندان‌های سوئد اختصاص داد. او دعوت برای کارهای سیاسی را رد کرد و به کارهای علمی خود ادامه داد.
کروپتکین با ملاقات انقلابی‌های روسی در اروپا، دوباره به روسیه بازگشت و از حامیان سرسخت انارشیسم شد. او اعتقاد داشت که نهاد حکومت یا دولت برای انسان زیان‌مند است و باید از میان برداشته شود. این دانشمند روسی تنها به عرصه نظری اکتفا نکرد و به گروه سری انارشیست‌ها پیوست و به تبلیغ افکار خود پرداخت تا اینکه در سال ۱۸۷۴دستگیر شد.
او در سال ۱۸۸۲ نیز به دنبال تبلیغات انارشیستی در فرانسه دستگیر شد و چهار سال در زندان سپری کرد و سپس به انگلستان مهاجرت کرد. کروپتکین ۳۰ سال در بریتانیا زیست و در این دوره بیشترین نوشته‌هایش را در مورد انارشیسم به رشته تحریر درآورد.
او در مطالعات انارشیستی، نوع خاصی از این مکتب را تحت عنوان “انارشیسم کمونیست” پایه‌گذاری کرد. اگرچه بسیاری از جنبه‌های این انارشیسم با سایر شاخه‌های انارشیسم یکسان است، مثلاً هدف نهایی همه انواع انارشیسم، از میان بردن دولت است.
کروپتکین اعمال سیاست پارلمانی را مورد تردید قرار داده و سیاست مستقیم افراد را ترجیح می‌داد. او معتقد بود که اگر افراد مستقیماً وارد سیاست شوند، در شناخت جبهه و فکر سیاسی به اشتباه نخواهند رفت، در حالی که در نظام پارلمانی، افراد قدرت تفکیک سیاسی را نخواهند داشت.
به این دانشمند روسی بسیار اهمیت داشت که افراد و عقاید آنان حفظ شود تا در تصمیم‌گیری در مورد آینده خودشان بدون دخالت و تهدید دولت سهیم شوند. شوراهای فدرالی و انجمن‌های مشورتی افراد در این زمینه مهم هستند.
حمایت فدرالیسم از دید کروپتکین بر اساس نظریه همکاری دوجانبه است. او در کتاب “همکاری دوجانبه” که در سال ۱۹۰۲ به چاپ رساند، نظریه خود را بر مبنای اینکه انسان حیوانی اجتماعی است، طرح‌ریزی کرد. با تکیه بر نظریه تکامل داروین، او معتقد بود که همکاری از ویژگی‌های اجتماعی انسان است و انسان‌ها هرگز نمی‌خواهند به دنبال رقابت باشند.
در کتاب “تهاجم نان” در سال 1892، کروپتکین راه‌های موفقیت فدرالیسم را بر اساس انارشیسم شرح داده است و معتقد بود که انسان در همکاری با یکدیگر بنیادهای آن را تقویت می‌کند. او از این منظر، حکومت متمرکز سوسیالیستی را مردود می‌شمارد.
برای مطالعه بیشتر
- وود کوک، جی. و اواکومویک، آی. پتر کروپتکین: از شهزاده تا یاغی. مونتریال: بلک روز، ۱۹۹۰.
- شیلدون، گارت وارد. دایره المعارف اندیشه سیاسی. نیویارک:فکت ان فایل، ۲۰۰۱.
