ژان اکتون امریخ دالبیری (آکتون)
(۱۸۳۴-۱۹۰۲)
لرد ژان امریخ دالبیری آکتون معروف به ژان آکتون، تاریخ‌دان و سیاست‌دان بریتانیایی، با عبارت معروف “قدرت تمایل به فساد دارد” شناخته می‌شود. او باور داشت که قدرت مطلق منجر به فساد مطلق خواهد شد. این عبارت بنیاد اساسی فلسفه سیاسی آکتون است و معمولاً در نقد تمرکز صلاحیت سیاسی به کار می‌رود. به عنوان یک انگلیسی کاتولیک، آکتون به سرشت عصیان‌طلب نوع انسان باور داشت و معتقد بود که انسان تمایل شدیدی برای کسب قدرت دارد تا به وسیله آن بر دیگران سلطه یابد. بنابراین، برای تحدی عصیان، بهتر است که صلاحیت‌های دولت یا انسان محدود شود. به عقیده آکتون، انسان با داشتن قدرت که او را به فساد سوق می‌دهد، همه کیفیت‌های زشت خود مانند افتخار، تکبر، پوچی و ستمگری را بروز می‌دهد.
لرد آکتون، مانند ادموند برک، نظریه حکومت قوی مرکزی ژان ژاک روسو را مورد انتقاد قرار داده و استدلال می‌کرد که در دولت پس از انقلاب فرانسه که نمونه دولتی روسو بود، استبداد بیداد می‌کرد. در عوض، آکتون از نوع حکومت آمریکایی و اندیشه آزادی پوریتان و آزادی آگاهی عامه به شدت تمجید می‌کرد. او حکومت‌های انگلیس و آمریکا را که نمونه تقسیم قدرت، حاکمیت مختلط و کثرت‌گرایی بودند، نشان ضعف استبداد و از میان برنده سوءاستفاده صلاحیت می‌دانست.
آکتون از مفهوم “بررسی و توازن” جیمز مدیسون در دولت و جامعه حمایت می‌کرد و برای حفظ آزادی افراد، تقسیم قدرت را مسئله‌ای بسیار لازم می‌شمرد. این نظریه‌های لیبرالی، آکتون را منبع بزرگی در برابر رژیم‌های توتالیتر (فاشیسم و کمونیسم) سده بیستم میلادی معرفی کرد.
لرد آکتون در یک خانواده کاتولیک مذهب انگلیسی نه چندان معروف بزرگ شد و تحصیلات عالی خود را در یکی از دانشگاه‌های مونیخ در آلمان به پایان رساند. در سال ۱۸۹۵به عنوان پروفسور تاریخ در دانشگاه کمبریج وارد شد و از چهره‌های مشهور سیاسی انگلیس بود. در زمان صدارت گلادستون در دوره سلطنت ملکه ویکتوریا، به عنوان وزیر امور خارجه بریتانیا تعیین شد. او کلیسا را بازرس قدرت دولت می‌دانست و در نشست واتیکان در روم در سال ۱۸۷۰، دکترین پایان‌ناپذیری قدرت پاپ را مردود اعلام کرد. آکتون ویراستار مجله کاتولیک “رامبلر” نیز بود. نظریه‌های آزادی و کثرت‌گرایی او تأثیر زیادی بر اندیشه‌های سده بیستم میلادی داشت.
برای مطالعه بیشتر
- آکتون، لارد، مقالات در باره آزادی و قدرت. نیو یارک: انتشارات جهان، ۱۹۴۸.
- ماتیو، دی. لارد آکتون و زمان او. توسکالوسا: انتشارات دانشگاه الباما، ۱۹۶۸.
- همیلفرب، جی. لارد آکتون: مطالعه ضمیر و سیاست. شیکاگو: انتشارات دانشگاه شیکاگو، ۱۹۵۲.
