شاه بیگم زیب‌النسا مخفی بدخشی در سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی در ولسوالی خلم ولایت بلخ به دنیا آمد. وی دختر میر محمودشاه عاجز، از خاندان امیران بدخشان بود. پدرش سیاست‌مدار آواره و شاعر بود.
مخفی بدخشی در یک خانواده فرهنگی و علمی بزرگ شد. برادرانش، میرمحمدشاه غمگین و میرسهراب شاه سودا، شاعر بودند. مخفی آموزش‌های ابتدایی را تحت نظر پدر و برادرانش به طور خصوصی فرا گرفت. اما زمانی که پدرش در خلم وفات کرد، خانوادهٔ او به بدخشان مهاجرت کرد و پس از تبعید به کابل و سپس قندهار، مخفی بدخشی دوران سختی را سپری کرد. در این مدت، وی با مطالعه کتاب‌های دینی و ادبی و همچنین آثار شعرای بزرگ زبان فارسی چون حافظ، سعدی، بیدل و رابعه بلخی، به کمال رسید و ادبیات را بیشتر آشنا شد.
مخفی در کابل به سرایش شعر پرداخت و با گذشت زمان به یکی از برجسته‌ترین شاعران زن مبدل شد. اشعار وی با رویکردهای عاشقانه، اجتماعی و عرفانی، مورد توجه قرار گرفت. او در جوانی در فراق پسر کاکایش، محمد مشرب، دچار سوختگی روحی شد و هرگز نتوانست با کسی دیگر ازدواج کند.
مخفی بدخشی بعد از سال‌ها تبعید در قندهار، پس از به قدرت رسیدن امان‌الله، به همراه خانواده‌اش به بدخشان بازگشت. مخفی در کنار رود کوکچه واقع در فیض‌آباد، در یک کلبهٔ ساده و فقیرانه زندگی می‌کرد.
مخفی، شاعر آزاده‌مشربی که در دل تاریک‌ترین دوران‌های تعصب و جاهلیت زیست، نمادی برجسته از ایستادگی در برابر بی‌عدالتی و مبارزه برای رهایی زنان و انسان‌ها از بندهای اجتماعی است. او با قلبی مالامال از درد و آرزوهای ناکام، اما با قلمی توانا و زبانی سوزناک، نه تنها به عنوان یک شاعر بلکه به عنوان یک صدای بیدارگر در ادبیات فارسی شناخته می‌شود.
مخفی بدخشی نه تنها یک شاعر بلکه یک پیشرو در ادبیات مبارزاتی زنان شناخته می‌شود. او با وجود محدودیت‌ها و فشارهای اجتماعی، توانست صدایی برای نسل‌های بعدی زنان و شاعران شود. صدایی که به آزادی، عشق، و انسانیت فرا می‌خواند و با محدودیت‌ها مبارزه می‌کند.
مخفی بدخشی در ۲۶ جدی/دی ماه سال ۱۳۴۲ هجری خورشیدی، در فیض‌آباد بدخشان درگذشت. پس از درگذشت او، شاعران و نویسندگان زیادی به یاد وی مرثیه‌ها و اشعار سرودند. در کابل و بدخشان یادواره‌ها و محفل‌های ادبی برگزار شد و برخی مؤسسات آموزشی به نام وی نامگذاری شدند.
روانش شاد و یادش انوشه‌باد!
