زیب‌النسا از زنان عارف و فقیه در نیمه اول سده سوم هجری در بلخ تولد شد. او را معاصر شقیق بلخی، عارف شوریده‌سر و شهیر خراسان، و احمد بن خضرویه و فاطمه بلخی از فقهای معروف آن بلاد دانسته‌اند. زیب‌النسا با ابوعبدالرحمان حاتم اصم بلخی، فقیه برجسته حنفی، ازدواج کرد.
این زن عارف جهان‌بینی عمیقی نسبت به جهان و خدا داشت. در منابع آمده است که او در معرفت‌شناسی از رتبه بلندی برخوردار بود و در این موارد با شوهر فقیه خود بحث‌ها داشت. آورده‌اند که روزی حاتم به او گفت: «من به غزا می‌روم و تا چهار ماه در این جنگ خواهم ماند، چه مبلغی برای نفقه تو بگذارم؟» زیب‌النسا پاسخ داد: «چندان که به من زندگانی بخشی!» حاتم در پاسخ گفت: «زندگانی تو به دست من نیست.» زیب‌النسا دوباره پاسخ داد: «روزی هم به دست تو نیست!»
بار دیگر، هنگامی که حاتم برای تحصیل و حج از بلخ بیرون شد، مردم از زیب‌النسا پرسیدند که حاتم در خانه از روزی چه مانده است؟ زیب‌النسا در پاسخ خویشان و بستگان گفت: «حاتم یک روزی‌خوار بود، روزی‌ده همیشه با ماست!»
زیب‌النسا بلخی در حوالی سال ۲۵۰ هجری در بلخ وفات کرد و در قبرستان نوبهار بلخ به خاک سپرده شد.
