ابوالعباس فضل بن احمد اسفراینی از رجال دولتی دوره‌ی سامانیان و وزیر غزنویان بود. احتمالاً وی از بومیان اسفراین در خراسان بوده است، اما اطلاعات دقیقی در مورد تاریخ تولد و دوره آغاز زندگی‌اش در دست نیست. او کار خود را در دربار سامانیان آغاز کرد و طبق روایت تاریخ یمینی، به عنوان یکی از دبیران و کارگزاران مشهور آن دوره شناخته می‌شد. در ابتدا در دربار سامانیان به پیشه‌ی دبیری پرداخت. در سال ۳۸۴ هجری قمری، سبکتگین از نوح بن منصور، امیر سامانی درخواست کرد تا اسفراینی را برای منصب وزارت پسرش محمود که در آن زمان امیر نیشابور بود، در اختیار او قرار دهد. نوح این درخواست را پذیرفت و محمود او را به عنوان وزیر خود برگزید.
اسفراینی در دوران وزارت خود در دربار محمود غزنوی، نقش مهمی در تغییر زبان رسمی دربار به فارسی داشت. بسیاری از نام‌آوری‌های محمود غزنوی در تشویق شاعران پارسی‌گو و ترویج زبان فارسی را به وزیرش، ابوالعباس اسفراینی، نسبت می‌دهند. او در اداره امور کشوری و لشکری تبحر بسیاری داشت. اسفراینی همچنین بانی مدرسه‌ای در بلخ بود و از حامیان فردوسی و ستایش‌شده توسط وی به شمار می‌رود. از جمله اقدامات مهم ابوالعباس اسفراینی در دوران وزارتش، دستور وی برای نوشتن دفاتر دیوانی، مکاتبات دولتی و رسایل به زبان پارسی بود، در حالی که پیش از این به عربی نوشته می‌شد. وی همچنین از نوشتن مراسلات و دفاتر به زبانی به جز پارسی اجتناب می‌کرد. اسفراینی در سال ۴۰۴ هجری قمری چشم از جهان فروبست.
